Books

میراث فرخ غفاری برای سینمایی ایران میراث اندکی نیست. او نخستین کسی است که دست به جمع آوری اسناد و مدارک مربوط به تاریخ سینمای ایران زد و نخستین کسی است که کانون ملی فیلم و به دنبال آن فیلم خانه ملی ایران را تاسیس کرد. غفاری، همچون ابراهیم گلستان و فریدون رهنما، تنها برای فیلمهایش نیست که اهمیت دارد، بلکه به سبب نقشهای متعددی که در جامعه هنری و سینمایی ایران نیز به عهده داشته حائز توجه است.. کتاب «از سینما تِکِ پاریس تا کانونِ فیلمِ تِهران» شامل گفت و گوی فرخ غفاری با پرویز جاهد است. فرخ غفاری سینماشناس، مورخ، منتقد، کارگردان و از پیشگامان سینمای نوین ایران بود. اهمیت فرخ غفاری در سینمای ایران تنها برای فیلم هایش نیست، بلکه او نیز همانند ابراهیم گلستان و فریدون رهنما در زمینه ها و حوزه های گوناگونی کار کرده و نقش های متعددی در جامعه هنر نو سینمایی ایران به عهده داشته است. گفت و گوی حاضر ابعاد مختلف فرخ غفاری را از زبان خودش در زمینه ها و حوزه های گوناگونی که کار کرده نشان می دهد و برای دانشجویان و پژوهندگان هنر معاصر ایران، به ویژه سینما، منبعی مهم به شمار می آید

کتاب حاضر با مشاهده و استخراج لایه های معنایی عیان و نهان در فیلم های سینمایی ایرانی پس از انقلاب،به فهم و بررسی هویت اخلاقی زنان پرداخته است.

در این اثر، فیلم های ایرانی به مثابه تولیدات فرهنگی ای که در نظر گرفته شده اند که بازنمای هنجار های اخلاقی هستند. بازنمایی از ذهنیات،آرزوها، ارزش ها و نگرش ها، نگرانی ها و حتی عقده هایی که شاید گاهی کژ و وارونه باشد. اما این بازنمایی ها، موجب باز اندیشی و دگرگونی در شناخت زنان ایرانی از خودشان میشود. لازم به ذکر است که رویکرد حاکم بر این کتاب، رویکرد کیفی است. این اثر پژوهشی، با روش تحلیل مضمونی انجام گرفته و مضامین و مقولات ارائه شده در خصوص بازنمایی هویت اخلاقی زنان در سینمای ایران بر مبنای اصول پژوهشی، نظریات و مفاهیم حساس ساز در پژوهش، سوالات اساسی و راهنمای کدگذاری استخراج شده اند.

در کتاب حاضر، «دکتر سهیلا نجم» چهار اثر برجسته «بهرام بیضایی» را در چهار گفتار بررسی کرده است: «گذر از آیینه تاریخ در مرگ یزدگرد»؛ «تصویر زن و زیرساخت اسطوره‌ای در باشو غریبه کوچک»؛ «نگاهی به فیلمنامه دیباچه نوین شاهنامه» و «مسافران از دیدگاهی دیگر». این چهار اثر سینمایی، تجربه‌های گوناگونی است که هریک ریشه در جستجوهای بیضایی در کشف و فهم آیین‌ها و نمایش‌های بومی ایران و دیگر حوزه‌های نمایشی شرق دارد.

مشخصات کامل تمامی فیلم هایی که از ۱۳۰۹ تا ۱۳۹۰ در ایران یا توسط ایرانی ها ساخته شده، در این چهار مجلد «فیلمشناخت» آمده است. مولف کتاب، که از خبرگان مسائل فیلم و سینما است، برای تهیه ی این کتاب، گذشته از منابع متعدد همانند کتاب، مجله، نشریه و روزنامه، شناسنامه ی هر فیلم را از روی حلقه ی اول تا آخر فیلم استخراج و همه ی اطلاعات آن را آورده و خلاصه ی داستان هر فیلم را نیز ذکر کرده است. دشواری تهیة این کتابها و آثار مشابه، عمدتا در انتقال و ضبط درست اسامی است. جریان ضبط اسامی این کتابها، که متجاوز از هزاران عنوان اسم است، بدین ترتیب بود که ابتدا اسم ها از روی عنوان بندی فیلم ها به صفحة کاغذی معمولی و سپس فرم های مخصوص انتقال یافت و سپس به حروفچینی سپرده شد و...

عناوین چهار جلدی فیلمشناخت ایران به این گونه است : فیلمشناخت ایران (۱۳۰۹-۱۳۵۷)، فیلمشناخت ایران (۱۳۵۸-۱۳۷۲)، فیلمشناخت ایران (۱۳۷۳-۱۳۸۲) و فیلمشناخت ایران (۱۳۸۳-۱۳۹۰).

اسلامی در این کتاب به سینمای اصغر فرهادی و ویژگی‌های خاص آن پرداخته است. سینمای اصغر فرهادی محصول گسستِ تاریخیِ برساخته‌ی دوره‌ی اصلاحات در تاریخ سینمای ایران است؛ دوره‌ی گذر از دوگانه‌ی سینما و سینماگر پیش از انقلاب و پس از انقلاب. دوره‌ای که پیامدش ظهور نسلی تازه از فیلم‌سازان برای گذر از این دوگانگی تاریخی است که با انقلاب ۱۳۵۷ آغاز شده بود و البته کمابیش دیگر عرصه‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی را هم بازتعریف کرده بود، در هیئت دو پیشوند «پیش» و «پس»؛ برای توصیف دو وضعیت متفاوت، نه صرفاً به لحاظ تاریخی، بلکه گاه تا حدی هستی‌شناختی. دوگانگی‌ای که در خرداد ۱۳۷۶ دچار بحران شد؛ بحرانی که گرچه کامروا نبود، اما دست‌کم در مواردی پیکره‌ی متصلب پیش ‌روی خود را مسئله‌دار کرد، با گشودن فضایی نو از طریق نسلی تازه، برای بی‌اعتبار ساختن این دوگانه‌ی کاذب، که در بالاترین سطح آن در یک‌سو سینمای روشنفکری پیش از انقلاب قرار داشت، و در سوی دیگر سینمای مهندسی‌شده‌ی ارزشی ـ دینی پس از انقلاب که خود را نماینده‌ی تاریخی سینمای انقلاب می‌نامید. سینماگران مختلفی محصول این بحران بودند و واکنش‌شان به خلأ ایجاد‌شده از این گسست متفاوت بود. پاسخ نخست به این خلأ معنایی ایجاد‌شده، به این ازجاکندگی دوگانه‌ی «پیش» و «پس»، از درون همان ‌گفتار ارزشی و معنوی رسمی و همچون شکل امروزی‌شده‌ی آن بود، امتناع از پذیرش چنین خلئی و انکار آن: اگر اساساً نوعی از‌جاکندگی رخ داده باشد، همواره معنایی عظیم‌تر، پایدارتر و خلل‌ناپذیر وجود دارد که می‌تواند جای آن را پُر کند.

فصل اول به مقدمه؛ دستاورد سینمای موج نوی ایران تا قبل از انقلاب اسلامی؛ نمای عمومی استقبال جهانیان از سینمای نوین ایران؛ حضور جهانی سینمای نوین ایران به روایت آمارمی پردازد. در فصل دوم فیلم های ایرانی و مطبوعات و رسانه های خارجی بررسی خواهند شد. و درفصل سوم مصاحبه با علیرضا شجاع نوری؛ لیست فیلم ها و جشنواره ها؛ و پوسترهای فیلم ایرانی برای خارج از کشورآورده شده است.

ميان دگرگوني‌ها و پايداري‌هاي اجتماعي و مضامين و محتواهاي فيلم‌هاي ايراني همواره نوعي هم‌سويي و هم‌بستگي وجود داشته است. فيلم‌هاي ايراني در فاصله‌ي سال‌هاي 1309 تا 1357 هم بازتابنده‌ي برخي ويژگي‌هاي پايدار جامعه ايراني بوده‌اند و هم منعکس‌کننده برخي دگرگوني‌هاي اجتماعيِ روي‌داده در دوره‌هاي اخير. به اين معني که فيلم‌هاي عامه‌پسند فارسي، با وجود سطحي بودن و ابتذال‌شان، از يک سو، برخي خصوصيات پايدار و کهن فرهنگ ملي ما را منعکس مي‌کرده‌اند؛ و از سوي ديگر، نمايان‌گر دگرگوني‌هايي در نگرش، از سنتي به مدرن، بوده‌اند. بر اين پايه، اين کتاب مي‌کوشد تا نخست نهاد اجتماعي فيلم‌سازي در ايران را تا پيش از انقلاب توصيف کند، سپس به تحليل محتواي فيلم‌هاي سينمايي ايراني بنشيند، و سرانجام ارزيابي‌اي از فرآيند امروزي شدن فرهنگ به دست دهد.

کتاب حاضر جلد نخست از مجموعه‌ای سه جلدی است که به قلم حمید نفیسی نگاشته شده و دربردارنده بررسی اجتماعی و سیاسی سینمای ایران است. جلد نخست این مجموعه سال‌های آغازین سینمای ایران را تشریح و تحلیل می‌کند. فیلم در سال 1900 وارد ایران شد؛ سه سال بعد از این‌که اولین نمایش تجاری فیلم در بریتانیای کبیر برگزار شد. خیلی زود با حمایت شاه و دیگر روشنفکران و طبقه بالای جامعه سینمای هنری ایران پا گرفت. رضاشاه تا 1941 که بر مسند قدرت بود، با برنامه‌ریزی‌هایی مطابق با الگوهای غربی مدرنیسم و سکولاریسم را وارد ایران کرد و یک کشور چند فرهنگی، چند نژادی و چند زبانی ساخت و در این شرایط، فیلم‌های سینمایی که روند سریع مدرنیزاسیون در ایران را نمایش می‌دادند به شدت مورد توجه بودند.

از چند جهت این کتاب اهمیتی دارد فراتر از یک کار تحقیقی معمولی و یا مجموعه مقالاتی درباره سینما در ایران تحت سلطه جمهوری اسامی . اول اینکه در زمان نگارش این اثر بسیاری از مسایل مربوط به سینمای جمهوری اسلامی ناشناخته بود، هنوز زد و بند فستیوال ها با نظام های سرکوبگر به حد و اندازه امروز بر ملا نشده بود، هنوز دلال ها و کارچاق کن های نظام فعالیت محدودی داشتند و اکثر برنامه های نمایشی برای جشنواره ها را حمید نفیسی (ذز باره نقش حمید نفیسی در این کتاب صیاد به تفصیل صحبت شده است) و چنگیز حقیقت (محمد نام جدید وی بعد از شروع همکاری با ج .الف است) تنظیم میکردند. حتا هنوز پای مدیران جشنواره ها هم به فستیوال فجر /زجر باز نشده بود. هنوز ارتجاع سبز را اروپا کشف نکرده بود تا با توسل بدان راه رفت و آمد و داد و ستد علنی با جمهوری اسلامی گشوده شود ،هنوز روشنفکران متمایل به سازش با نظام مقدس انقدر بی پروا نشده بودند که بخواهند عقده های ناشی از سرخوردگی خود را به بهانه ترمیم غرور ملی با حمایت از آثاری تامین کنند که با مشارکت بانگ سپاه پاسداران (پاسارگارد) ساخته شده بود. اما این کتاب حاوی نکات مهم آگاهی دهنده بسیاری هست که نشان میدهد چگونه در اثر کم توجهی ما, راه برای نفوذ بیشتر عوامل جمهوری اسلامی هموار شد.

این کتاب یکی از معتبرترین مراجع درباره ی ظهور و روند تطور سینمای ایران از نخستین روزها تا آستانه ی انقلاب سال 1357 در ایران است. جمال امید در جلد نخست این کتاب با هدف انتقال اطلاعات مستند و نه ارائه ی چشم اندازی تحلیلی در 18 فصل تدوین کرده است، و سرگذشت پر فراز و نشیب ورود تجهیزات تصویربرداری و ساخت فیلم ، نخستین تجربیات کارگردانان ایرانی ، شکل گیری و چالش هایی که استودیوهای تولید و نمایش فیلم با آن روبرو شدند و در نهایت دستاوردهای ارزنده ی هنرمندان ایرانی در این زمینه را بر پایه ی روندی سالشمار گونه عرضه کرده است. باید افزود، مستندات تصویری متعدد و فهرست های کاربردی،  کتاب را برای بهره گیری در زمینه ی مطالعات سینمایی بسیار کارآمد کرده است. جمال امید ، فعالیت مطبوعاتی خود را آغاز کرد و سردبیر نشریات سینمایی از جمله ماهنامه ستاره سینما و سینما (۱۳۵۵–۱۳۵۸) بوده است و یکی از پیشگامان تاریخ نگاری سینمای ایران بشمار می آید.

شیرین ترین فرهنگ سینمایی که تاکنون به فارسی نوشته شده است! به نظرم این جمله کامل ترین و دقیق ترین جمله ایست که می توان درباره این کتاب گفت یا نوشت. این فرهنگ ش‍ام‍ل‌ اص‍طلاح‍ات‌ ف‍ن‍ی‌، ه‍ن‍ری‌، س‍ب‍ک‍ه‍ا، م‍ک‍ات‍ب‌ و ان‍واع‌ ف‍ی‍ل‍م‌ است.

فرهنگ واژه های سینمایی حاصل زحمات یکی از بهترین و مؤثرترین نویسندگان سینمایی ایران زمین یعنی پرویز دوایی است. هنوز از پس گذشت نزدیک به ربع قرن هنوز هیچ فرهنگ سینمایی فارسی دیگری نتوانسته به پای جذابیت این کتاب برسد. همان طور که از عنوان کتاب پیداست فرهنگ واژه های سینمایی مجموعه واژه ها و اصطلاحات متداول و مرسوم در هنر و صنعت سینما است. دوایی چیزی را برای این کتاب کم نگذاشته و بسیاری مدخل های آن مثل فیلم های گانگستری، فیلم سیاه، فیلم موزیکال، موسیقی متن، وسترن، فیلم سیاه، هالیوود، و... نشان از شیدایی مؤلف به تاریخ سینما دارد. در تدوین و ترجمه این واژه ها و اصطلاحات که بخشهای فنی سینما و همچنین بخشهای هنری سبکها و مکاتب را نیز شامل میگردد، سعی شده است مطلب ساده و نسبتاً همه کس فهم نوشته شود تا هم برای کسی که یک زمینه اطلاعاتی در کار سینما دارد و هم کسی که میخواهد تازه اطلاع پیدا کند قابل استفاده باشد

کتاب با هدف ارزیابی ماهیت ژانر کمدی  به عنوان بخشی از فرهنگ سینمای ایران نوشته شده است. با آنکه نویسنده نگاهی بدبینانه به دستاوردهای سینمای کمدی در ایران دارد و در عمل معیارهای تثبیت شده ی کمدی به عنوان ژانر یا فرم ادبی را به ندرت در آثار سینمایی تولید شده در ایران مشاهده می کند. با این حال مطالعه ی او چشم اندازی ابتدایی پیرامون سینمای کمدی ایران فراهم می کند. نویسنده پس از معرفی تفصیلی مشخصه های ژانر فیلم های کمدی در سینما همچون "قالب فیلم های خنده دار" و "سنخ های کمدی" به تحلیل فیلم های خنده دار ساخته شده پس از انقلاب اسلامی _ تا سال 1369-می پردازد.  در این میان آثاری همچون "خانه آقای حق دوست" ، " کفش های میرزا نوروز"، "اجاره نشین ها"، "زرد قناری" ، "جعفرخان از فرنگ برگشته" و ... مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. پایان بخش کتاب، فهرست کامل فیلم های خنده دار سینمای ایران از سال 1309 تا سال 1369 است که می تواند یاری شایانی برای پژوهشگران این حوزه باشد.

این کتاب به مناسبت صدمین سال اختراع سینما توسط دانشگاه اکسفورد و با همکاری گروهی از برجسته ترین پژوهشگران سینمای کشورهای گوناگون به چاپ رسید و بنیاد سینمایی فارابی در ایران کار ترجمه و انتشار آن به زبان فارسی برعهده داشته است. در این کتاب تاریخ سینمای جهان ذیل سه دوره مشتمل بر سینمای صامت (1895-1930)، سینمای ناطق (1930-1960) و سینمای مدرن (1960-1995)، نقد و تحلیل شده است و موضوعاتی همچون تحولات تکنولوژیک و  زیباشناسانه ی فیلم، الگوهای تهیه و تولید، ویژگی های سینمای ملی کشورهای گوناگون و همچنین مفاهیمی همچون ژانرهای سینمایی مورد بررسی قرار گرفته است. از مهمترین عناوین کتاب در سه فصل اصلی آن می توان به سینما در سال‌های آغازین، ظهور هالیوود، فیلم‌های صامت و سینما در کشورهای جهان در بخش نخست؛ صدا، سال‌های استودیو، سینمای ژانر، پرداختن به واقعیت، سینمای ملل و دنیای بعد از جنگ  در بخش دوم و در بخش پایانی سینمای مدرن، سینما در عصر تلویزیون، سینمای آمریکا، توسعه مرزها و سینمای جهان، اشاره کرد. پایان بخش این کتاب نمایه اسامی و فهرست کتاب‌شناسی اختصاصی آن است که در تسهیل بهره گیری پژوهشی از این کتاب نقش چشم گیری دارد.

کتاب با بیانی شیوا و خودبازتابنده به بازخوانی تاریخ سینمای ایران در سپهر تحولات سیاسی و اجتماعی می پردازد. برای حمیدرضا صدر، سینمای ایران عرصه ای برای بازنمایی سیاست در معنای کلان آن بوده است. امری که می تواند حیات انسان و هنرمند فیلم ساز ایرانی در طول این یک سده را به مثابه نوعی سیاست ورزی ناگزیر تبیین کند. با این حال در تمامی 8 فصل این کتاب که از نخستین تجربیات فیلم سازان ایرانی آغاز و تا پایان دولت اول اصلاحات سید محمد خاتمی پیش می رود، نویسنده کوشیده است خود را طرفدار رویکردهای سیاست زدایانه از فیلم ها و فیلمسازان نشان دهد. به گونه ای که انگار سیاست بختکی است که دست از سر سینما برنمی دارد و سینما نیز نمی خواهد ارتباطش با حوزه ی سیاست را قطع کند. کتاب نگاهی تحلیلی و جذاب به بسیاری از آثار مطرح تاریخ سینمای ایران از گنج قارون گرفته تا فیلم های عباس کیارستمی دارد و می کوشد در نهایت نسبت سینمای ایران را با روند تحولات اجتماعی و سیاسی روشن کند

مدتهای مدیدی است که در محافل مختلف حتی خیابان و بازار و منازل بحث بر سر این است که چرا سینمای ایران بپای سینمای کشورهای خارجی نرسیده و نتوانسته جایی برای خود در خارج از کشور باز نماید. چون صنعت سینما صنعتی ظریف است و امروزه یکی از بزرگترین رقم صادرات کشورهای بزرگ را تشکیل می‌دهد و بهترین و مناسبترین وسیله برای تفریح مردم است،درصدد برامدیم که اگر واقعا عللی وجود دارد که باعث عقب ماندگی سینمای ایران از کشورهای نامبرده گردیده آن عیوب و عوامل را برای خوانندگان عزیز تشریح نماییم، روی این حساب قریب مدت 8 ماه متوالی با تهیه کنندگان و کارگردانان ایران تماس گرفته شد و عوامل عقب افتادگی سینمای ایران نسبت به کشورهای دیگر را خواستیم و ایشان هم با علاقه و حوصله به این سوالات پاسخ دادند و این پرسش و پاسخ ها بتدریج در مجله تهران اکونومیست درج گردیده که بخاطر استقبال زیاد خوانندگان همه آنها یکجا در این کتاب منتشر گردید.

در روند تکوین هنر آنچه از اهمیت والایی برخوردار است ژرفا و آغازگری اندیشه‌ها است. در این راستا شهید ثالث جزو هنرمندانی است که بسیاری از ویژگی ها وعناصر سبکی‌اش هم‌زمان یا زودتر از بسیاری فیلم‌سازان معاصر بروز کرده است. آثار او از آفریده‌های کارگردانانی نام دار به‌لحاظِ تماتیک و ساختاری در غالب بروز مفاهیمی چون مینیمالیست، برداشت بلند، ایجاز و … مقدم‌تر یا هم‌زمان است. سهراب شهید ثالث به حق به‌عنوانِ آغازگر موج نوی سینمای ایران و تأثیرگذارترین سینماگر تاریخ سینمای ایران شناخته می شود. فیلم‌هایش در عین تأثیرگذاری بر سینمای ایران بر آثار فیلم‌سازان متعددی از جریان‌های سینمای مدرن اروپا نیز تأثیر گذاشته است. نگارنده براین عقیده است که سهراب شهید ثالث با به‌کار‌گیری عناصر سبکی و ساختاری متنوع توانسته سینمایی را در فیلم‌های خود به تصویر بکشد که خاص خود اوست. او ایجاز را در نهایت اعجاز به کار می‌گیرد و البته این کوتاه‌گویی‌ها هرچه بیشتر به فیلم فضای رازناک و شاعرانه‌ای می‌بخشد و ذهن مخاطب را برای درک فضاهای خالی و ناگفته‌ها فعال‌تر می‌کند. شهید ثالث هنر ایجاز را که پیش‌تر از آن شعر بود به شکلی عمیق وارد سینما کرد و این در سینمای ایران بی‌مانند و در جهان کم‌نظیر است. او شاعری است یگانه چرا که شاعران با ایهام و ایجاز تصاویر و صفحه‌های سپیدی به وجود می‌آورند و مخاطب با سپیدخوانی شعر را به دلخواه خود به کمال می رساند. فیلم های سهراب شهید ثالث و آثار آنتوان چخوف نیز از ویژگی‌ها و شباهت‌هایی بسیاری برخوردارند که هم ریشه در سبک زندگی سیاسی و اجتماعی تقریباً مشابه‌شان وهم از دیدگاه هستی‌شناسانه و عینی هر دو نشئت می‌گیرد. رویکردی که اگرچه با برخی از جریانات سیاسی و اجتماعی جامعۀ زیست هر دو ناسازگار است، ولی سرشار از اندیشه‌ای ایدئال‌گرا و در‌عین‌حال سرد و ساکن است. شگفتی در اینجا است که هر دو هنرمند علی‌رغم زندگی در دو دورۀ کاملا متفاوت به ‌لحاظِ زمانی دریافتی مشترک و بسیار نزدیک از انسان و فضاهایی که سیستم‌ها بر آنها تحمیل کرده است.

این کتاب مشتمل بر دو بخش است: بخش اول، که عنوان کتاب برگرفته از آن است، و بخش دوم «زمان در سینما»، که اول بار در سال 1366 در شمارۀ 54 مجلۀ فیلم با عنوان «طرح بحثی پیرامون زمان در سینمای ایران» درج شد. بهارلو در مقدمۀ کتابش نوشته برای تألیف این کتاب لازم بود فیلمهای سینمای ایران را، به مقدار فراوان، ببیند؛ در سالهایی که عمدۀ فیلمها روی نوار ویدئو موجود نبود، و به ناچار باید فیلمها را در آرشیوهای فیلمخانۀ ملی ایران و شبکۀ اول سیما میدید، که دید.

زن در سینمای ایران همچنان در دو راهی بروزِ خود و قرار گرفتن در چارچوب‌های تحمیلی باقی‌مانده است. پذیرش جریان‌هایی که زنان در دنیا برای حقوق اجتماعی و شهروندی خود رقم زدند توسط فرهنگ مردسالار خاورمیانه مشکل است و  این چالش میان نمایش تصویر اصلی از زن با قرائت جامعه از او، در سینمای ایران همچنان در جریان است.زن در سینمای بهرام بیضایی موضوعی است که توسط سارا آصفی موردتوجه قرار گرفته. دهه دوم فیلم‌سازی بهرام بیضایی در ایران، مصادف با دهه ۶۰ است که انقلاب ۵۷، انقلاب فرهنگی و جنگ تحمیلی تغییرات بسیاری در هنر و سینما ایجاد کرده و مقوله جنگ در سینما را به سمت و سویی هدایت کرد که شخصیت اصلی در فیلم‌ها را مردها بر عهده بگیرند. در این ‌بین بهرام بیضایی با نگاه متفاوتی به سینما و تولید فیلم پرداخته و شخصیت اصلی آثار خود را از بین زنان انتخاب می‌کند، به همین دلیل در کتاب «چهار زن، در دو دهه از سینمای بهرام بیضایی» ۴ فیلم «کلاغ»، «مرگ یزدگرد»، «باشو غریبه کوچک»  و «چریکه تارا» انتخاب و بررسی‌شده و پژوهش با محور این فیلم‌ها انجام‌شده، چراکه زنان شخصیت اصلی در هر یک از این فیلم‌ها هستند.

بيش از شش دهه ازعمر سينماي حرفه اي ايران مي گذرد، و از جنبه تاريخي شصت هفتاد سال زماني طولاني نيست. براي باستان شناسان، كه با ارقام هزار و ميليون سر و كار دارند، شش يا هفت دهه، در اغلب موارد، به حساب هم نمي آيد. اما براي كساني كه درباره سينماي ايران پژوهش مي كنند وضع متفاوت است. روشن كردن گوشه هاي تاريك داستان پيدايش و سير فعاليت فيلم سازي درايران و به دست دادن يك روايت كامل و مستند از آن كاري است ناهموار و تهورآميز، و بررسي و تحليل آن بدون اطلاعات عيني و منابع«دست اول» بس ناهموارتر و تا حدودي مخاطره آميز است.

در کتاب "سینمای عباس کیارستمی" نویسنده به بررسی و تحلیل سینمای عباس کیارستمی در سه دوره زمانی: دوره پیش از انقلاب، دوره انقلاب تا اوایل دهه ۸۰ و دهه ۸۰ تا به امروز می‌پردازد. صافاریان کتاب را به سه بخش تقسیم کرده و تقریباً چهار دهه فعالیت فیلم‌سازی عباس کیارستمی را در بر می‌گیرد. بخش نخست به فعالیت‌های کیارستمی در دوره پیش از انقلاب اختصاص دارد و به فیلم‌های "مسافر" و "گزارش" اشاره می‌کند. بخش دوم به آثار موفق این فیلم‌ساز در جشنواره‌های جهانی معروف می‌پردازد، در حالی که بخش سوم به فیلم‌های تجربی مانند "ده" و "شیرین"، و همچنین آثاری که خارج از ایران ساخته شده، توجه می‌کند. پایان کتاب تلاشی است برای خلاصه‌بندی شخصیت هنری و سینمایی عباس کیارستمی به عنوان پست مدرنیستی سنت‌گرا. 

استعداد ذاتی ناصر تقوایی از همان مستندهای گزارشیِ اولیه، و خاصه مجموعه داستان کوتاهِ کم‌ورق و پُرمایهٔ تابستان همان سال، خود را نشان داد و آرامش در حضور دیگران گویی مُهر تأییدی بود بر هرآنچه سینمای ایران از تقوایی می‌خواست. ناصر تقوایی همواره غریبه‌ای محترم محسوب می‌شد که باید ته صف می‌ایستاد و ممکن بود هرگز نوبتش نرسد. پس دیگر ته صف طویلی که او را از سینما دور می‌کرد نایستاد. از صف بیرون زد و تصمیم گرفت فیلم نسازد. نویسندگان در بررسی همه‌جانبهٔ آثار تقوایی کوشیده‌اند به همان جزئیاتی اشاره کنند که خود او با نظمی خاص در کارش گنجانده است. اعتبار ناصر تقوایی به نحوی شهودی و خودانگیخته در آثارش ریشه دارد.

این مسئله که انگشت اشاره به سمت دهه شصت وجود دارد نه مثلاً دهه هفتاد یا هشتاد، قابل تأمل است. زمانی که درباره ماقبل و مابعد دهه شصت حرف می‌زنند، عمدتاً صحبت از کارگردان‌ها یا فیلم‌ها به طور مجزا به میان می‌آید، و نه راجع به یک «دوران». در طول تاریخ سینمای ایران، زمان‌هایی وجود داشته که می‌توان به آنها «دوران» اطلاق کنیم. زمان‌هایی که موجودیتی دارند که از زمان تقویمی جدا شده و بعُد جدیدی پیدا کرده‌اند. این کتاب به بررسی این دوران مهم از تاریخ سینمای ایران از دیدگاه منتقدان می‌پردازد.

کتاب حاضر ضمن ارائه بیوگرافی کوتاهی از کیارستمی با این پیش‌فرض که سینمای کیارستمی رابطه‌ای بینامتنی با نظریه‌های معاصر نقادانه دارد، با نگاه و روشی نو سعی دارد جنبه‌ای از سینمای کیارستمی را آشکار کند که تا به حال بررسی نشده است. این که سینمای کیارستمی، با تکثیر و چندکارکردی نمودن نشانه‌های دلالتی در متن، فرآیند معنی‌سازی را پرتوان‌تر و غنی‌تر می‌سازد و روایت‌های کلاسیک سینما را به چالش می‌گیرد. در این کتاب هفت اثر کیارستمی مورد نقد و خوانش قرار می‌گیرد: خانة دوست کجاست، زندگی و دیگر هیچ، زیر درختان زیتون، باد ما را خواهد برد، کلوزآپ، ده و طعم گیلاس، واسازی، پساساخت‌گرایی در سینما، تصمیم‌ناپذیری، تقابل‌های دوگانه، نشانه‌های متناقص، مولف‌زدایی، مرکزگریزی و تکرارپذیری مباحثی هستند که در فیلم‌های کیارستمی بررسی شده‌اند. همچنین خلاصة فیلم‌های ذکرشده ضمیمة کتاب است

در کتاب حاضر ابتدا نظریه‌های روانشناس معروف سوئیسی «کارل گوستاو یونگ» معرفی و سپس بر اساس آن، محتوا و شخصیت‌های فیلم‌های کارگردان تاثیرگذار سینمای ایران «داریوش مهرجویی» تفسیر می‌شود. چهار فیلم بحث‌برانگیز «هامون»، «درخت گلابی»، «پری» و «بانو» مورد تحلیل قرار گرفته‌اند. در اندیشه‌های یونگ مفهوم فردیت به همراه مفاهیمی ازجمله؛ سایه، نقاب، خویشتن، پیرفرزانه، خودآگاهی و... جایگاه خاصی را به‌خود اختصاص داده‌اند. برای هر فیلم، علاوه‌بر مقدمه و خلاصه‌ای از آن، رابطه‌ی بین آن فیلم با هر یک از مفاهیم موردنظر یونگ مورد بحث قرار گرفته است. نویسنده در مقدمه‌ی کتاب در ارتباط اندیشه‌های روانشناسی یونگ بر سینما این‌طور می‌نویسد: «نگاه ما به آثار داریوش مهرجویی از زاویه‌ی روان‌شناسی تحلیلی است. روان‌شناسی تحلیلی شاخه‌ای از روان‌شناسی است که کارل گوستاو یونگ پایه‌گذار آن بود و در فصل اول به آن اشاره خواهیم کرد. از این مکتب تحلیلی در کنار مکاتب دیگر برای نقد آثار ادبی و سینمایی استفاده شده است. گاهی نیز به‌صورت مستقیم از افکار یونگ و همفکرانش استفاده شده است...»

تهامی نژاد در این کتاب در پنج فصل، و با استفادۀ هم زمان از دو رویکرد تاریخی عمومی و تخصصی، فرازونشیب های سینمای مستند را به خوبی بیان کرده است. نظریات مطرح شده در این کتاب تا حدودی قابل تعمیم به سینمای داستانی نیز هست. آوردن بحث های نظری در کنار اشاره به مصادیق عینی تاریخ سینمای مستند از خصایص این کتاب است و بر جذابیت های آن می افزاید. اشاره به فیلم های مستند ابراهیم گلستان، پرویز کیمیاوی، تقوایی و ... از آن جمله اند. تعریف و محدودۀ هنری و نظری تحقیق، دورۀ نمایش بر پرده، انقلاب اسلامی و تصویر و دهۀ هفتاد دهۀ ویدئو، عناوین فصول این کتاب است. تهامی نژاد در پی انتشار همین کتاب، برندۀ جایزۀ حافظ به خاطر یک عمر فعالیت در عرصۀ ادبیات نوشتاری سینما شد و نیز به عنوان سینماگر و پژوهشگر نمونۀ سینمای مستند کشور معرفی شد.

در این کتاب، تمام فیلم‌هایی که از آغاز تا امروز ساخته شده، جمع آمده و معرفی شده‌اند. البته به لحاظ اهمیت سینما در سالهای بعد از انقلاب و تفاوت وتضاد و دیدگاهها، باورها و برنامه‌های سینمایی با دوران پیش از انقلاب  در دودفتر جداگانه، در یک مجموعه فراهم آمده و عرضه شده‌اند.  در این دو دفتر همچنان که ملاحظه می‌شود، سینمای ایران از تولد تا بلوغ و از بلوغ تا تبلور ... نام گرفته‌اند.

کتاب "سینمای دهه شصت در گفتگو با مدیران سینمایی" به بررسی موضوع پرطرفدار سینمای ایران در دهه ۶۰ می‌پردازد. نویسندگان، محمود ارژمند و محمدعلی حیدری، با استفاده از روش مستندسازی، مصاحبه‌هایی با کارگردانان برجسته و حرفه‌ای این دوران انجام داده‌اند. نتیجۀ این کتاب، یک منبع ارزشمند است که نگاه واقع‌بینانه‌ای به سینمای دهه شصت ارائه می‌دهد. نویسندگان تلاش‌های بزرگی برای جمع‌آوری اطلاعات دقیق و مرتبط انجام داده‌اند و به نیازمندان به درک کیفیت و جنبه‌های سینمای این دوره، پاسخ‌های مناسبی ارائه کرده‌اند. این کتاب در گفتگوها با شخصیت‌های برجسته‌ای مانند سید محمد بهشتی، فخرالدین انوار، محمد آقاجانی، محمدمهدی دادگو و محمدمهدی حیدریان شکل گرفته است.. با گذشت زمان، اهمیت منابع مستند درباره دهه شصت برای درک بهتر آن افزایش می‌یابد، زیرا این دوره به تدریج مبهم‌تر می‌شود. این کتاب یک نقص در تاریخ سینمای ایران را پوشش می‌دهد و برای علاقه‌مندان به بررسی ماهیت و اهمیت فیلم‌های دهه شصت، بینش‌های ارزشمندی ارائه می‌کند.

به باور تهامی‌نژاد برای دریافت واقعیت، نیازی به غرق‌شدن در رؤیا نیست؛ به همین خاطر است که اولین کتابی که نوشت سینمای رؤیاپرداز ایران نام دارد. محمد تهامی نژاد، مولف این کتاب، بر این باور است که زمانی که ما نتوانیم واقعیت را به طور کامل بیان کنیم به سمت رؤیا می‌رویم و از طریق رؤیا، واقعیت‌ها را بیان می‌کنیم. تهامی نژاد می گوید: در سینمای مستند، من سعی کرده‌ام از این رؤیاها فرار کنم و به سوی «امر واقع» بروم، واقعیت‌هایی که از طریق این پژوهش قابل دسترس هستند

"مشت در نمای درشت (معانی و بیان در ادبیات و سینما)" کتابی ادبیات تطبیقی است که تأثیرهای متقابل ادبیات و سینما و روابط بین آن‌ها را بررسی می‌کند. نویسنده، دکتر سید حسن حسینی، با سه هدف اصلی کتاب به آن پرداخته است: نزدیک‌تر کردن دل و زبان مخاطبان دو اقلیم ادبیات و سینما، تفسیر سینمایی آثار ادبی و تشریح ادبی سینما، و بررسی نگاه سینمایی به میراث ادبی. با شیوه‌های ادبی نظیر تشبیه، مجاز، کنایه و تأکید، نویسنده پیوندهای ادبیات و سینما را به خوبی توصیف کرده است. این کتاب 150 صفحه ای برای علاقه‌مندان به ادبیات و سینما ارزشمند است، زیرا دلبستگی و تلاقی این دو هنر را به تصویر می‌کشد و تفکرات قدیم و جدید را به ارمغان می‌آورد. 

"سینما، اگر باشد: تاریخ تحلیلی سینمای پس از انقلاب" یک بررسی تحلیلی از سیر تحولات سینمای ایران در طول و پس از انقلاب اسلامی ارائه می‌دهد. با وجود محدودیت‌ها و جنگی که هنر را در سایه خود گرفت، سینمای ایران موفق شد حضور مهمی در سطح جهانی برقرار کند. در این کتاب سؤالات حیاتی مطرح می‌شوند: چه عواملی به این موفقیت کمک کرده‌اند؟ آیا تغییر مسیر سینمای ایران از فیلم‌های تجاری به سینمایی که با مسائل اجتماعی درگیر است، که توسط انقلاب آغاز شده است، موجب این دستاورد شده است؟ یا آیا سینمای ایران به طور ذاتی در مسیر جدیدی تکامل یافته است؟ این کتاب به بررسی این مسائل می‌پردازد که آیا تغییرات ناشی از فشارهای خارجی، تغییر در سیاست‌ها یا جنبش ذاتی سینمای ایران بوده است. همچنین، نویسنده در این کتاب به بحث درباره نقش سینما در چارچوب نظام جدید می‌پردازد و پرسش مطرح می‌کند که آیا سینما به عنوان نمادی از کفر در نظر گرفته و ممنوع شده است، همانند برخی از کشورهای عربی/اسلامی. به طور کلی، این کتاب یک شرح تحلیلی از تکامل و چالش‌هایی است که سینمای ایران در این دوره مواجه شده است.

شهری که در سینما بازنمایانده می شود چگونه شهری است؟ ابعاد رابطه‌ی میان شهر و سینما کدام است؟ سینما ضمن آنکه میان خاطره و امر بازنموده پیوند ایجاد می‌کند آن را از طریقی دیگر به نحوی بسط می دهد که گویی از نو خلق می‌شود. شهر در سینما از نو ساخت می‌شود و بخش هایی هم از آن خاطره‌ی ما پاک می شود، شهری که سینما را ممکن کرده و سینمایی که شهر را توسعه می دهد. محلات و نقاط شهر را ابتدا سینما کشف می‌کند و سپس این مکان ها در واقعیت جایگاهی می شوند برای زیستن و رجوع. از سویی دیگر سینما هم به برخی مکان ها برای نشان دادن شهر رجوع می کند. تحقیق در باب نشانه های شهری در سینما چگونه ممکن است، برج آزادی، پل طبیعت یا تصویری عمیق و چندوجهی از بخشی از شهر که تولید خاطره می‌کند؟ آیا تحقیق در این زمینه مستلزم نوعی نگاه نخبه گرایانه بر بازنمایی شهر است یا نگاهی مبتنی بر زندگی روزمره، آیا سینماگران در پی ارسال پیامی عامدانه و در اصطلاح روشنگرانه در ارتباط با شهر هستند یا اینکه شهر خود را غیر مستقیم از خلال فیلم آشکار می کندو ابعاد معمولی زندگی را باز می تابانند؟ مقالات این کتاب در پاسخ به پرسش های مسائل مذکور تدوین شده است و نویسندگان تلاش کرده‌اند پاسخ هایی منسجم پیشنهاد کنند.

«مسعود کیمیایی» یکی از مهم‌ترین ارکان تأثیرگذار سینمای ایران است؛ سینمایی که با خرید نخستین دوربین فیلمبرداری به وسیله مظفرالدین شاه از سفر فرانسه در سال 1279 کلید خورد. کیمیایی پس از فیلم «قیصر»، 24 فیلم در کارنامه خود دارد. این رقم نشان می‌دهد که او همواره ساختن فیلم را در صدر کارهای خود قرار داده است. کیمیایی علاوه بر فیلم‌سازی به ادبیات و شعر و موسیقی هم می‌پردازد. «زخم عقل» مجموعه شعرهای کیمیایی در فاصله سال‌های دور و نزدیک زندگی او را در بر می‌گیرد. کیمیایی در زمینه رمان‌نویسی «جسدهای شیشه‌ای» را منتشر کرده است. «نوشته‌های پراکنده» مانند شعرها در فاصله سال‌های دور و نزدیک نوشته شده است و فارسی خاص و متمایز کیمیایی را نشان می‌دهد. مجلّد حاضر از مجموعة 2 جلدی شناختنامه مسعود کیمیایی در پنج بخش این عناوین را شامل می‌شود: نمایی از یک کارنامه؛ فیلم شناسی؛ از میان فیلم نوشت‌های ساخته نشده؛ از میان دیگر آثار؛ و نقد و بررسی سینمای کیمیایی.

فریدون گله عمری بلند نداشت اما در همین فرصت کوتاه، آثار ماندگاری به تاریخ سینمای ایران افزود. این کتاب، پاس داشت همین آثار ارزشمند اوست و نقد و بررسی جامعی بر آن ها. این کتاب، نقد هایی بر آثار او به قلم منتقدان سینمایی، به همراه تحلیلی بر موسیقی واروژان بر دو اثر گله، یک گفت و گوی دیگر و کوتاه تر با او، فیلم شناخت هفت فیلمش و یک آلبوم تصویری جامع و دیدنی از فیلم های گله را شامل می شود. به قول مولف کتاب، اگر می خواهید جان شیفته ی این سینماگر اثر گذار را بشناسید، بفرمائید، نشانی را درست آمده اید. اثر حاضر، تقدیم به همه ی عاشقان واقعی و شوریده حال سینمای ایران و...