Books

بخشی از کتاب:

شرقشناسی و نگرش شرقشناسانۀ جوامع غرب به شرق می‌تواند در توجه مجامع هنری بـه سـینمای ایـران مؤثر باشـد که به نظر می‌رسـد همین نـگاه یا تصـور وجود آن در بسـیاری موارد به اظهارنظرهای غیرحرفه‌ای، بی‌پایه و بدون استدلال در خصوص سینمای ایران در داخل و خارج انجامیده است؛ سیاه‌نمایانه خواندن فیلم‌های موفق در عرصۀ جهانی یکی از این موارد است که بدون بررسی دقیق به بسیاری از فیلم‌ها اطلاق می‌شود.ایـن کتـاب در مسـیر کسـب  شـناخت بهتـر موقعیـت سـینمای ایـران در نـگاه مخاطب بین المللـی (ارو پامحـور) سـعی دارد تـا جـای خالی بررسـی و تحلیلـی دقیق را در سـینمای ایـران پـر کنـد و بـه بررسـی نگـرش شرقشناسـانه بـه ایـن سـینما در مجامـع هنـری غـرب بپـردازد. ایـن کتـاب تلاش می‌کند تـا تعادل کافی را بین ر یشـه‌های نظـری و تحلیل عملی رعایـت کنـد. مبانـی نظـری بـه تعییـن معیارهـای تحلیل آثـار کمک می‌کننـد و تحلیـل آثار کمـک می‌کنـد تـا ایـن تحقیـق از یـک تحقیـق نظـری بـه همـراه مثال‌هایـی محـدود فاصلـه بگیـرد و بـه تحلیلـی کاربـردی از سـینمای ایـران از منظـر شرقشناسـی در قالـب مطالعات پسااستعماری بینجامد.

اگرچه در دهه‌های اخیر، رشته‌ها و شاخه‌های متعدد و متنوع علمی و هنری و عرصه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، حقوقی و اقتصادی، «جهت حصول به اوضاع مساعد و ایجاد تعادل در انگاره‌های جنسیتی»، هر یک به فراخور حال و حوزه‌ی فعالیت‌شان، همت خود را به شناخت، ریشه‌یابی و اولویت‌گذاری مسائل و مصایب زنان از یک‌سو و شناسایی رویکردها و راهبردهای اساسی، از سوی دیگر، معطوف ساخته‌اند و دستگاه‌های مختلف تقنینی و اجرایی نیز، به ارائه‌ی راه‌حل‌های مقطعی، برای حل این مسائل و مشکلات پرداخته‌اند، با این‌حال، کم‌تر شاهد مطالعات و پژوهش‌های عمیق و بنیادینی بوده‌ایم که به‌نقد و بررسی الگوهای ارائه ‌شده و تثبیت گشته از زن، در حوزه‌های گوناگون پرداخته باشد... نگارنده با علاقه و گرایش به دو عرصه‌ی «ادبیات» و «سینما» و با توجه به نفوذ و گستره‌ی غیرقابل انکار و اعجاب‌آور رسانه‌های تصویری، خصوصاً «هنر هفتم» و رابطه‌ی تنگاتنگ آن با «ادبیات سینمایی» و نیز، با در نظر گرفتن چیرگی لذت‌جویی از «فرهنگ تصویری»، بر بهره‌مندی از «کتاب‌خوانی» و هم‌چنین گرایش‌ها و نیازهای امروز جامعه، در کتاب حاضر طرحی نو درانداخته، با انتخاب موضوع «نقش زن در ادبیات سینمایی ایران»، نحوه‌ی حضور و جایگاه زن را در «‌ادبیات سینمایی» یا «فیلم‌نامه‌ها»ی مصور گشته‌ی سینمای ایران، مورد بررسی قرار داده تا از این زاویه، ضمن خاطرنشان ساختن یکی دیگر از جنبه‌های روزآمد و کاربردی ادبیات در عصر حاضر، گامی هرچند کوچک جهت تبیین جایگاه زن و نوع نگاه نویسندگان آثار سینمایی، ایجاد حساسیت نسبت به نحوه‌ی طرح مسائل زنان و شخصیت‌پردازی سیمای آنان در «ادبیات سینمایی» و رسانه‌های جمعی و هم‌چنین تقویت جریان صحیح حضور و نقش زن در دو عرصه‌ی فرهنگی و فرهنگ‌ساز «ادبیات» و «سینما» بردارد.

امروزه از دشواری دستیابی به روشی برای برگشودن معنا در آثار هنری در پرتو مطالعات بینارشته ای، جامعه شناسی، نقد ادبی، هرمنوتیک و ... کاسته شده است. این مجموعه مقالات از نخستین کوشش های خوانش بینارشته ای در زمینه سینمای مستند ایران است. در این کتاب صاحب نظران و محققان به تحقیق نشانه شناختی در این موضوع پرداخته اند. تحلیل نشانه شناسی فرهنگی، بازنمایی مفهوم مرز در سینمای مستند مقاومت ایران، با تکیه بر فیلم های مستند «لالایی جنگ و سنگ مزاری برای برادر شهیدم»، «مطالعه تاثیر روایت «نقلی ـ محاکاتی» شخصیت بر میزانسن مستند مُلفِ گَند»، «کشمکش جهان واقعیت و خیال در فیلم ترانه اندوهگین کوهستان با رویکرد شعرشناسی شناختی»، «از مکان، زمان و رزمنده ارجاعی به مکان، زمان و رزمنده قدسی با نگاهی به مستند از آن کربلا تا این کربلا؛ (ارائه تعریفِ «هنر و ادبیات دفاع مقدس» و ارائه ویژگی های ساختاری آن)» و «فقدان استعاره در آخرین روزهای زمستان» برخی از مقاله های کتاب را تشکیل می دهند. «عنوان بندی یا تیتراژ در فیلم های مستند جنگی ایرانی به مثابه پیرامتنیت»، «نشانه شناسی فرهنگی فیلم مستند بدون وصیت نامه»، «نشانه شناسی ترامتنی بهترین مجسمه دنیا»، «امکان روایت جنگ؛ تحلیل گفتمان روایت های جنگ با نگاهی به دو فیلم یک زن یک روز: صبر ایوب و مدار صفر درجه»، «دیالوگی پنهان بین سفیدی و سیاهی»، «خیالی حقیقی تر از واقعیت؛ بررسی روابط بیش متنی آژانس شیشه ای و حاج کاظم»، «مجموعه مستند قصه های جنگ اثر محمدعلی فارسی: چند مطالعه نشانه شناسانه» برخی دیگر از عناوین مقاله های این کتاب را دربردارد. همچنین در بخش پیوست مطلبی با عنوان «مقدمه ای بر جنگ تصویری و جنگ در میدان؛ تاریخ سینمای غیرداستانی جنگ» آمده است.

اثر حاضر، حاصل گفتگوهای «مانی حقیقی» با «داریوش مهرجویی» کارگردان مطرح سینمای ایران است. مهرجویی در این کتاب بیشتر درباره‌ی حواشی، پشت‌صحنه و دیگر نکات مرتبط با فیلم‌هایش (از سال ۱۳۴۶ تا 1385) سخن می‌گوید. هر فصل از این کتاب، دربردارندة خاطرات و ناگفته‌هایی از مراحل تولید و نمایش فیلم‌ها و بحث‌های تحلیلی مهرجویی و حقیقی در مورد فرم، مضامین و ویژگی‌های آثار شاخص ماندگار این کارگردان است. حقیقی، پیش از این مستندی به همین نام ساخته بود و کتاب حاضر نسخة کامل‌تری از همان گفتگوهاست. مطالعة این اثر، شناخت دقیق و جامعی از آثار سینمایی داریوش مهرجویی و اندیشه‌ها و تفکرات او در طی چهار دهه کار هنری ماندگار بدست خواهد داد.

کتاب حاضر، منتخبی از گفت و گوها و میزگرد هایی در مورد سینمای ایران در دهه های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی است که در مجله های «صدا» و «مهرنامه» منتشر شده اند. موضوع اصلی مورد بحث در این گفت و گوها و میزگزدها، ماهیت سینما، سینمای ایران و رابطه سینما و سیاست بوده است. هم چنین بخشی از این گفت و گوها به بررسی و تحلیل دو فیلم اکران شده «سینور» و «ماجرای نیم روز» که به موضوع سازمان مجاهدین خلق پرداخته اند، اختصاص دارد.

فیلم جنگی شاید مهم‌ترین ژانر سینما و کامل‌ترین آن است. این ژانر یکی از جذاب‌ترین و محبوب‌ترین ژانرهای سینما است، چراکه اساس آن بر کشمکش استوار است. ژانر سینمای دفاع، مهم‌ترین و شاید تنها ژانر ملی سینمای ماست. از طریق این سینما می‌توان به ویژگی جنگ ما رسید. کتاب حاضر فرهنگ فیلم است که دربردارنده همه فیلم های جنگی ایران از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۹۱ است. این کتاب بیش از ۲۰۰ فیلم سینمایی و ۱۰۰۰ فیلم کوتاه و مستند و ۱۰۰ فیلم روایت فتح سید مرتضی آوینی را پوشش می‌دهد. این اثر به جز شناسنامه فیلم‌ها، شامل بسیاری از نقدهای مطرح درباره فیلم‌هاست.

نویسنده در معرفی کتاب بیان می کند: کتاب حاضر در جهت عرضه و دسته بندی فیلم های سینمای جنگ و دفاع مقدس است. در این کتاب فیلم های جنگی را از فیلم های دفاع تفکیک کرده ایم، چراکه بسیاری از فیلم های جنگی ما، جنگی هستند اما نه دفاع مقدسی. امید داریم این اولین قدم - فرهنگ فیلم های جنگ و دفاع – زمینه ساز کارهای تحلیلی در زمینه سینمای جنگ و دفاع مقدس ما باشد.

پژوهش حاضر، تلاشی است در راه تبیین سیر تحولات و فراز و فرودهای سینما در ایران، از آغاز تا پیروزی انقلاب اسلامی که سعی دارد برای اولین بار چارچوب و الگویی روش شناسانه برای تحلیل پدیده ای تعامل سینما ( به مثابه یك رسانه ) و قدرت در ایران ارائه دهد. در این پژوهش بر مبنای مدارک و اسناد موجود سعی شده تا از سویی، با بررسی چگونگی ایجاد شکاف فرهنگی در ایران عصر پهلوی ناشی از هجوم مدرنیسم به لایه‌های آسیب‌پذیر جامعه‌ی سنتی ایران بستر اعمال نفوذ و سیاست‌گذاری فرهنگی دربار شناسایی شود و از سویی دیگر، این اهداف، سیاست‌ها، برنامه‌ها، الگوها و روش‌های فرهنگی رژیم پهلوی، به خصوص در قبال سینما طبقه‌بندی گردد. آن‌چه در نهایت از مباحث کتاب استفاده می‌شود اراده‌ و تلاش رژیم پهلوی در راستای تثبیت و تحکیم قدرت با استفاده از بستر بحران‌زده‌ی اجتماعی ایران است که سینما در نوک پیکان این هدف و نقطه‌ی عطف این تلاش قرار می‌گیرد. این کتاب که از طرف مرکز اسناد انقلاب اسلامی به چاپ رسیده است، در پایان تصاویر و اسناد مختلفی از فعالیت‌های سینمایی در عصر پهلوی را ضمیمه‌ی خود دارد .

بخشی از پیش گفتار:

سینما یگانه رسانه فدا شده ای است که نه تنها امروز رفته رفته شاهد تضعیف روز افزون آن هستیم، بلکه از قدرت وصف ناپذیر آن در عرصه های مختلف اجتماعی و سیاسی و بازتاب روح زنده زندگی ملت در گسترده جهانی، کشور به طور کامل بی بهره و بی نصیب مانده است. در مقطع حاضر، علت اساسی پرداختن به این موضوع رفع نیازهای جامع سینمای ایران بوده، که در زمان کنونی چنین شکننده و پر آسیب می نماید. نویسنده تلاش دارد تا با آسیب شناسی جامع سینمای ایران به ارائه راهکارهایی جهت بهبودی و رفع نواقص و تسریع در جریان فرایند صنعتی سازی سینمای ایران همت گمارد. امید آن که این فرصت، مجالی باشد برای توجه بیشتر به عرصه سینما در ایران و تلنگری باشد بر مسند مسوولان کشور که از دامنه نفوذ قدرتمند سینما ناآگاهند.

کتاب حاضر، یک بررسی تاریخی تحلیلی از مستند صنعتی در ایران است. فصل اول کتاب به تعریف کلاسیک از فیلم مستند صنعتی می‌پردازد و فصل دوم مروری بر نحوه پیدایش مستند صنعتی در ایران و صنعت نفت دارد. سینمای مستند صنعتی در غرب، گونه شناسی فیلم‌های مستند صنعتی، نگاهی کلی به صنعت و اقتصاد، صنعت در ایران، دوران پسا مشروطه و مواجهه ناگزیر با مدرنیته، از سرفصل‌هایی است که در بخش اول کتاب به آن‌ها پرداخته شده است. مؤلف در بخش دوم کتاب، به بررسی تاریخی تحلیلی سینمای مستند صنعتی ایران پرداخته است و در این بخش مطالبی چون پیدایش سینمای مستند صنعتی در ایران و صنعت نفت، نهادهای دیگر و مستندهای صنعتی، ویژگی‌های مستندسازی صنعتی پس از انقلاب اسلامی، مستندسازی صنعتی در صنایع سدسازی و نیروگاه، مستندسازی صنعتی در سایر سازمان‌ها و مراکز صنعتی، شرکت‌های خصوصی و مستندسازی صنعتی و رو به‌سوی تحول، پیش روی خوانندگان این کتاب است.

کتاب حاضر برای دانشجویان رشتهٔ سینما در مقطع کارشناسی به عنوان منبع اصلی درس «مستندسازی ۱ و ۲» به ارزش ۴ واحد تدوین شده است. سینمای مستند، شیوه‌های تولید فیلم مستند و داستانی، نهضتهای مستندسازی، سینمای مستند انگلستان، روشها، سبکها، سینمای مستند تبلیغاتی، سینمای مستند اروپا، سینمای مستند در برزخ، سینمای مستند جدید و سینمای مستند ایران منابع از مهمترین بخشهای این منبع است.

نگارنده در کتاب حاضر، ابتدا قوم پژوهی و پیشینه ی آن را در ایران و جهان تشریح نموده و از سینمای مستند قوم پژوه و پیشینه ی آن سخن گفته است. آن گاه نمونه های خاص قوم پژوهی را نقد و بررسی نموده است. نگارنده در این بخش با سازنده فیلم گفت وگو نموده تا از این رهگذر علاوه بر پیشینه ی فیلم سازی او یعنی بیوگرافی و فیلموگرافی، بستر شکل گیری قوم شناسی و سیر تحول فیلم سازی وی در حوزه ی مستند قوم پژوهی روشن شود. نگارنده هم چنین کوشیده است تا با طرح اندیشه های نوگرایانه در زمینه ی بیان سینمایی، زمینه های مساعدی را در بازنگری به فرم فیلم قوم پژوهی فراهم آورد. در بخش پایانی کتاب، سعی بر آن است تا سینمای مستند قوم پژوه امروز ایران نقد و بررسی گردد.

موضوع کتاب حاضر، بررسی و تحلیل جامعه‌شناسانة روند سینمای ایران به سوی نمایش خانگی است. مطالب اثر در پنج فصل تدوین شده که فصل نخست به طرح کلیات موضوع و پیشینة تاریخی تحقیق اختصاص یافته است. در فصل دوم به معرّفی و شرح جامعه‌شناسی هنر پرداخته شده است. در این فصل دیدگاه‌های جامعه‌شناسان مختلف دربارة هنر تبیین شده است. سینمای ایران در فصل سوم مورد مطالعه قرار گرفته و سپس، نمایش خانگی در ایران و جهان از جنبه‌های گوناگون بررسی شده است. فصل پایانی نیز به جمع‌بندی مطالب و نتیجه‌گیری مباحث اختصاص یافته است.

در این گزارش به اختلاف نظرهای میان منتقدان و کارشناسان سینما درباره حضور و موفقیت فیلم‌های سینمای ایران در جشنواره‌های بین‌المللی توجه و مطالعه شده است. اختلاف نظرهایی که از نخستین حضور فیلم‌های ایرانی در این جشنواره‌ها شکل گرفت و همچنان نیز ادامه دارد و مانع از استفاده بهینه سینمای ایران از ظرفیت بالقوه جشنواره‌های بین‌المللی برای رسیدن به اهداف مورد نظرش شده است. در این گزارش ابتدا نظرهای منتقدان و کارشناسان سینمایی درباره «دلایل موفقیت سینمای ایران در جشنواره‌های جهانی» در دو دسته تقسیم شده است: دسته اول «دلایل مثبت و سینمایی» مانند ارزش هنری و تکنیک بالای فیلم‌ها، وجود مفاهیم اخلاقی و انسانی در فیلم‌ها، سادگی و نمایش زندگی روزمره و ... و دسته دوم «دلایل منفی و غیرسینمایی» مانند نمایش تصویری و سیاه و منفی از زن و کودک ایرانی، نمایش ناهنجاری‌های اجتماعی، عدم نمایش نمادهای زندگی شهری و مدرن و... تاریخچه حضور سینمای ایران در جشنواره‌های جهانی، آمار جوایز، حضور و داوری سینماگران ایرانی در جشنواره‌های جهانی، اهداف جشنواره‌های سینمایی، اهداف ایران از شرکت در جشنواره‌های سینمایی، سینمای جشنواره‌ای ایران، سیاه‌نمایی یا هنرنمایی؟، تحلیل فیلم «بچه‌های آسمان»، تحلیل فیلم «طعم گیلاس»، تحلیل «جدایی نادر از سیمین» و ارزیابی فیلم‌ها از منظر دلایل موفقیت در جشنواره‌ها از مهمترین بخشهای این گزارش است.

کتاب «سینمای‌ایـران امـروز دیـروز» حاصل گفت‌و‌گو ‌هایی با سینماگران ایران در قبل و بعد از انقلاب است که توسط عارف محمدی طی سال‌های مختلف صورت گرفته است. این کتاب با توجه به بیان خاطرات و تجارب سینمایی و شرح برخی از وقایعی که اکنون تاریخی از آن گذشته است، به نوعی بازگوی قسمت‌هایی از تاریخ سینمای ایران است.گفت و گو و شرح خاطرات بعضی از سینماگران برای اولین بار در این کتاب منتشر می‌شود که در نوع خود خواندنی و جذاب است. اسامی مصاحبه‌شوندگان به شرح زیر است: مهدی‌رئیـس‌فیروز، بهـروز‌وثوقـی، پرویز‌پرستـویی، ویدا‌قهـرمانی، عبدالله‌بوتیمـار، فاطمه‌معتمد‌آریا، هوشنگ‌کاووسی، عباس‌کیا‌رستمی، محمد‌علی کشاورز، اصغر فرهـادی، ناصر‌تقوایـی، بابک‌بیات، ترانه‌علیدوستـی، همایون ارشادی، اکبر‌عبدی، مجید‌مجیـدی، آیدین‌آغداشلـو، علیـرضا‌داود‌نـژاد، رضا بدیعـی،خسروپرویـزی، جعفـر والـی، شاپـور غریـب، بهروز افخمـی مصطفـی خرقه‌پوش، امیرشهاب رضویـان و محسن امیریوسفی

کتاب حاضر روایتی از زندگی و آثار «محمدعلی فردین»، «تقی ظهوری» و «ناصر ملک‌مطیعی» است. مؤلف بیان می‌دارد که هیچ بازیگری در سینمای ایران مانند این سه نفر نتوانسته توده مخاطبان خود را برانگیخته کند و نفوذ آن‌ها تا به آن حد بوده است که نامشان بر روی دیوارکوب‌ها و پوسترهای تبلیغاتی و بر سر در سینماهای تهران و دورافتاده‌ترین شهرهای ایران می‌توانسته گروه کثیری از بینندگان را به سالن تاریک سینما بکشاند. در حقیقت سینمای آن‌ها توانست به کالبد مرده صنعت سینما در ایران جان تازه‌ای بدهد به‌طوری‌که حتی با موسسه‌های واردکننده فیلم‌های خارجی در ایران و کمپانی‌های معظم تولید فیلم‌های غربی و اروپایی که فیلمشان را از طریق واسطه‌های مطمئن و بانفوذ به ایران می‌فرستادند، رقابت کنند. این‌ها دلایل انتخاب این سه نفر بازیگر است.

کتاب حاضر، حاصل مصاحبه بلند مؤلف با «محمد متوسلانی»، کمدین مشهور سینمای قدیم است. «متوسلانی» که علاوه بر فیلم‌نامه‌نویسی، تهیه‌کنندگی و کارگردانی، در کنار «منصور سپهرنیا» و زنده‌یاد «گرشا رئوفی» و دیگر کمدین‌های سینما در فیلم‌های متعددی به ایفای نقش پرداخته، در این کتاب به بیان خاطراتی از بازی با دو همکار سابق خود و سوابق حضورش در عرصه سینما پرداخته است. مؤلف بیان می‌دارد که انگیزه اصلی نگارش این کتاب فقدان منبعی به‌عنوان تاریخ شفاهی سینمای ایران است و همچنین اینکه سینمای کمدی در ایران جدی گرفته نشده و به آن به‌اندازه کافی پرداخته نشده است.

سینما در تمدن دیگری سر زد و محصول رشد علمی، صنعتی، شهرنشینی، انباشت سرمایه و تقسیم کار بود. سینما میوه‌ای بود که بعد از انقلاب صنعتی، حاکمیت مدرنیسم، رشد فناوری، اختراعات و ابداعات در عرصه نور، ثبت تصویر، حرکت تصویر و... رسید و توسط صاحبان اندیشه و تخصص ابتدا در اروپا و در نهایت در آمریکا چیده شد. سینما محصول شرایط و پیش نیازهایی بود که اصلا در کشوری چون ایران در سال‌های آغازین سینما و نیز در طی سالیان دراز بعد از آن، خبری از آن‌ها نبود. سال ۱۸۸۵ سال تولد سینما است. در این سال، برائران لومیر اولین تصاویر متحرک برای فرانسویان به نمایش در آوردند. سپس ادیسون و ملیس سینما را تکمیل بخشیدند. بعد از این بود که سینما را تکمیل بخشیدند. بعد از این بود که سینما چون فاتحی بی‌بدیل، شروع به حرکتی روبه رشد بود.

 نگارنده در این کتاب تاریخچه‌ی سینمای ایران را از آغاز یعنی از سال ۱۲۷۹ شمسی برابر با ۱۹۱۸ میلادی را تا پایان سال ۱۳۸۳ شمسی ذکر کرده و فهرستی از فیلم‌های به نمایش درآمده در این سال‌ها را فراهم آورده است.

در کتاب حاضر تعدادی از بازیگران و کارگردانان پرآوازه ایرانی معرفی شده‌اند و شرح مختصری از زندگی هریک ارائه شده است.

«حکایت سینماتوگراف» که دفتر اول «واکاوی تاریخ سینمای ایران» محسوب شده، روایاتی ناگفته از سالهای ابتدایی ورود سینما به ایران تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی است. «حکایت سینماتوگراف» پرداختن به لایه های پنهان و ناگفته های این تاریخ است که برای نخستین بار، بر اساس اسناد و شواهد معتبر مورد بررسی و بازخوانی قرار گرفته است. نویسنده که خود دستی در تهیه آثار مستند تصویری داشته است با رویکردی محققانه، علاوه بر ارائه روایتی از فراز و فرود تاریخی سینمای ایران، شناخت و آشنایی با ماهیت و پس زمینه فرهنگی، سیاسی و تاریخی اشخاص و جریانات مختلف سینمای ایران را از لحظه پاگیری تا دوران رشد و گسترش مد نظر داشته است. اشخاص و جریاناتی که بیش از همه بر محتوی و ساختار این سینما تاثیر گذارده و بخش مهمی از آنچه به نام «سینمای ایران» معروف شد را پایه ریزی کردند. از جمله بخش های این کتاب می توان به سرفصل های زیر اشاره کرد: «هشدار شهید مدرس درباره ورود سینما به ایران»، «دوره اول سینمای ایران و مهاجری از روسیه»، «فعالیت اداره اطلاعات آمریکا برای سینمای ایران»، «سانسور اشغالگران بر سینما و هنر ایران»، «پرونده باز نشده دکتر کوشان»، «تولید انبوه فیلم فارسی»، «عاملان کودتای ۲۸ مرداد در راس سینمای پس از کودتا»، «کانون انحراف فکری کودکان و نوجوانان»، «سینمای موج نو یا شبه روشنفکری»، «استودیو گلستان با سرمایه کنسرسیوم نفتی»، «کانون سینمایی اشرف پهلوی»، «بحران و ورشکستگی سینمای طاغوت» و ... برخی از اسناد و تصاویر منحصر به فرد و همچنین شواهد مکتوب مورد اشاره در متن کتاب نیز در فصل پایانی آن ضمیمه شده است.

مسئلۀ زن و پوشش زن در فرهنگ ایران فرازونشیب بسیاری دارد. مواردی چون پوشش و فرهنگ، پوشش و اقلیم، پوشش و هویت فردی و اجتماعی، پوشش و تمایزات اجتماعی، پوشش و مراسم اجتماعی و بالاخره، پوشش و سینما از یک سو قابل بررسی است. و از دیگر سو، رابطۀ پوشش و پوشیدگی با فرهنگ خاص ایران باستان تا آغاز ظهور اسلام، از ظهور اسلام تا حملۀ مغول، از دوران مغول تا صفویه، از صفویه تا قاجاریه و به‌خصوص تا قانون کشف حجاب و از تاریخ صدور قانون کشف حجاب تا انقلاب اسلامی، عرصه‌های متنوع و رنگارنگی را پیش روی هر محقق و مشتاق فرهنگ و تاریخ قرار می‌دهد و هرکدام گفتمانی خاص خود را بر می‌سازند. 

مجموعۀ حاضر حاوی گزیدۀ گفت‌وگوهایی است که با جمعی از کارگردانان سینمای ایران به مناسبت اکران فیلم‌های آنان انجام شده و در شماره‌های مختلف ماهنامۀ "صنعت سینما" به چاپ رسیده است. در هریک از مصاحبه‌ها، انگیزۀ گفت‌وگو، فیلمی است که در زمان اکران از فیلم‌های مطرح و بحث‌برانگیز بوده است. قبل از پرداختن به فیلم، روند کاری فیلم‌ساز، دیدگاه او به مقولۀ آموزش و نحوۀ تجربۀ وجوه تکنیکی کارگردانی سینما و چگونگی ورود وی به سینمای حرفه‌ای ارزیابی گردیده است. سپس در خلال پرداختن به فیلم، شیوۀ کلی کار فیلم‌ساز، نحوۀ همکاری با فیلنامه‌نویس، فیلم‌بردار و عوامل دیگر، نحوۀ انتخاب بازیگر و کار با وی و عوامل موثر دیگر در فیلم‌سازی بررسی شده است. داریوش مهرجویی، حمید نعمت‌الله، رضا میرکریمی، رخشان بنی‌اعتماد، رسول صدر عاملی، خسرو معصومی، محمدعلی سجادی، و علیرضا رئیسیان از جمله کارگردانان معرفی شده در کتاب هستند.

کتاب حاضر به بررسی پشت‌صحنه و جریان فرهنگی-هنری سینمای قبل از انقلاب می‌پردازد و قسمت‌های ناپیدای این سینما را نشان می‌دهد. نگارنده در این اثر به حضور بهائیت، گروه‌های چپ و عوامل حکومت پهلوی اشاره‌کرده و تلاش کرده تا از منظری آسیب شناسانه به فیلم‌ها در نسبت باارزش‌ها، باورها، اخلاق، فرهنگ و هویت جامعة دینی ایران بنگرد. بر این اساس پس از تحلیل موقعیت کلی سینمای ایران بعد از سال ۱۳۴۲، به بررسی فیلم‌های داستانی پرداخته و جریان‌های معاصر فیلم فارسی و حاشیه‌های آن را مورد واکاوی قرارداده است. در پایان نیز به تأثیرات حکومت پهلوی و مقاصد آن‌ها در فیلم‌های قبل از انقلاب اشاره شده است.

جامعه‌شناسی سینما یکی از شاخه‌های جدید جامعه‌شناسی است که زیرمجموعة جامعه‌شناسی هنر قرار می‌گیرد و به رویکردهای نظری اساسی در حوزة هنر توجّه دارد. کتاب حاضر با هدف تدوین منبع درسی برای دانشجویان رشته‌های ارتباطات، جامعه‌شناسی، مطالعات فرهنگی، سینما و سایر علاقمندان به مباحث اجتماعی سینما به نگارش درآمده است. مطالب اثر در دو بخش سامان‌دهی شده که بخش نخست دربردارندة مطالبی پیرامون شرح مسائل نظری جامعه‌شناسی سینما است. در این بخش موضوعاتی چون رویکردهای نظری در حوزة جامعه‌شناسی هنر و روش‌شناسی تحقیقات جامعه‌شناسی سینما طرح شده است. در بخش دوم به‌صورت اختصاصی به جامعه پرداخته شده است. تاریخ اجتماعی سینمای ایران، مطالعات موردی در این حوزه، هنرمندان سینمای ایران، شرایط اجتماعی سینمای ایران، مخاطبان، سیاست‌گذاری‌های فرهنگی و هنری و ...، محورهای اصلی مطرح‌شده در این بخش است.

کتاب حاضر، با مفروضات و پرسش‌هایی به کنکاش در روزهای آغازین سینما و مواجهه ایرانیان با این پدیده می‌پردازد تا از خلال آن به اهداف خود برسد. مؤلف برای رسیدن به هدف خود و روشن ساختن این گوشه‌های نسبتاً تاریک از سینمای ایران، ابتدا یک تاریخ‌نگاری و دیرینه‌شناسی از شکل‌گیری پدیده‌ای به نام سینما انجام داده و سپس به میانجی بعضی از نظریه‌ها و روش‌ها به سینمای ایران پرداخته تا از میان این تحلیل‌ها و بحث‌ها بتوان ویژگی‌های خاص این سینما را بیشتر متمایز کرد.

بخشی از پیش گفتار:

سینما، هنر و فنی است که به کمک یک سری تصاویر متحرک، پیامی را به مخاطب خود که همان تماشاگر است منتقل می کند و وسیله خوبی برای تبلیغ و ارائه دیدگاه اندیشه های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است. فرضیه این تحقیق بر ایت استوار است که ضمن تاکید بر جلوه ها و نشانگان زن گرایی، به بازتاب وضغیت زنان در سینمای پس از انقلاب به بروز زمینه های تبعیض، متاثر از درک نادرست از مبانی فرهنگی و تبیین نگاه مردسالارانه بپردازد. جامعه آماری در این تحقیق ده فیلم سینمای ایران دهه هشتاد در ارتباط با مشخصه های اجتماعیی و رفتاری زن در آثار سینماگران ایرانی انجام یافته و روش تحقیق مبتنی این برورش کتابخانه ای، تحلیل یافته ها و کشف دلالت های نظریه ای فمینیستس جامعه است. نتایج چنین تحقیقاتی می تواند در برگیرنده ی مفاهیم مهمی برای تغییر سیاست های اجتماعی و فرهنگی باشد و با نشان دادن کاستی ها، عواملی موثر در جهت اصلاح اینگونه سیاست ها باشد.

یادداشت نویسنده:

می دانیم که رشد و پیشرفت و شکوفایی سینمای هر کشوری مرهون تلاش ها و مجاهدت های فیلم سازانی است که صادقانه به فرهنگ و هنر مملکتشان خدمت کرده و بدین طریق سینمای ملی سرزمین خویش را حقیقتا گرم و پر حرارت و با طراوت نگه می دارند؛ و باز می دانیم که هر چند اهمیت چنین سینمایی نیز، برای کشور بارها و بارها، از سوی کارشناسان و صاحب نظران سینما مورد تاکید فراوان قرار گرفته است؛ ولی با کمال تأسف آنان کمتر به بیان دلایل اهمیت سینمای ملی و از همه مهمتر به چگونگی راه های ترویج آن در جامعه پرداخته اند؛ که درست به همین سبب هم نگارنده به کاوش جدی در این مهم پرداخته و پس از هفته ها تلاش فکری آن را نیز باختصار در این کتاب آورده است. گفتنی است که در این نوشته از سه فصل مرتبط به هم تشکیل یافته است که فصل اول را به تعریف اجمالی سینمای ملی اختصاص داده ایم؛ در فصل دوم هم به بیان دلایل امهمیت آن باختصار یافته ایم و در فصل سوم نیز راه های ترویج سینمای ملی را در کشور باجمال مطرح کرده ایم.

سینما وسیله‌ای نیست که در دست یک هنرمند اصیل و یک بورروکرات یکسان عمل کند و یکسان مؤثر باشد. نظم دینی قاعدتا،اگر سالم عمل کند،باید خواستار فراهم‌ آوردن عالی‌ترین شرایط رشد معنوی و زیبایی‌شناسی در سینما باشد، و علیه آن دید غربی است که سینما را ابزاری‌ معرفی می‌کند که وسیله‌ی برای دست‌یابی به سود است. میراحسان در این اثر با تکیه بر چنین دریافتی،نگاهی پدیدارشناسانه پرداخته به ذات سینمای دینی و معنوی داشته‌ است و در بخش نخست کتاب وضعیت کنونی سینمای دینی در ایران از منظر پدیدار شناسانه بررسی شده و پس از آن به، نویسنده به درون مایه‌ی حکمت معنوی و ساخت هنر بر اساس پرسش‌های متفکران معاصر از تکنولوژی پرداخته همچنین معناشناسی سیمای دین را با تکیه بر نقد و تبیین ویژگی‌های نظام غربی، در خصوص نگاه سوداگرانه به سینما، بررسی نموده است.

ظهور فن‌آوری سینما بی‌تردید تاثیر بسیار بزرگی بر ارتباط میان فرهنگ‌ها، سلیقه‌ها، احساسات و عواطف بشری داشته و حتی گاه موجب انتقال فرهنگی و رفتاری بین ملت‌ها در مدت زمان کوتاه و غیرقابل پیش‌بینی شده است. با توجه به آنچه آمد، سینما خود موضوعی وسیع و قابل بررسی و توجه است و چه بسا در کشور خودمان هم صاحبان قلم در نشریات، بسیار بدان پرداخته‌اند ولی باز هم کافی نبوده، و با ادامه حیات بشری و تحولات متنوع در زندگی اجتماعی ملت‌ها و تحرک روزافزون سینما، بیش از اینها به معرفی، تفسیر و نقد سینما همت گماشته خواهد شد. این کتاب هم یکی از این تلاش‌هاست که امید است مورد رضایت و توجه خوانندگان و اهل قلم قرار گیرد. در این کتاب تاریخچه دوبلاژ در ایران، معرفی برخی از بازیگران مشهور جهان، معرفی دوبلورهای مخصوص بازیگران فیلم‌های خارجی در ایران و نیز معرفی بسیارهای از فیلم‌های خارجی دوبله شده به زبان فارسی مدنظر است.

نویسنده در این کتاب به بررسی مردم‌شناختی سینمای جنگ در ایران پرداخته است. در این رهگذر، وی سه فیلم «از کرخه تا راین»، «بوی پیراهن یوسف» و «آژانس شیشه‌ای»، ساختة «ابراهیم حاتمی‌کیا» را مورد مطالعه قرار داده است. بدین ترتیب، پس از ارائة اطلاعاتی دربارة تاریخ سینمای جهان و ایران و نیز معرفی انواع سینما و شرح تاریخ سینمای جنگ در جهان و ایران، به نقد سه فیلم معرفی شده پرداخته. سپس با مطرح ساختن شاخص‌های موجود در این سه فیلم (اعتقادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، فردی و گروهی) ضمن تحریر خلاصه‌ای از فیلم، میزان هر یک از شاخص‌ها را در هر فیلم بررسی کرده است. در پایان نیز یک نتیجه‌گیری کلی از مباحث کتاب ارائه شده است.

این کتاب مصور جلد دوم از مجموعه کتاب‌هایی است که به معرفی آثار بانوانی که در عرصه هنر صنعت سینما در زمینه کارگردانی، تهیه‌کنندگی و فیلم‌نامه‌نویسی فعالیت نموده‌اند، می‌پردازد. در این جلد از این مجموعه به آثار بانوان از ابتدای سال ۱۳۷۰ تا سال ۱۳۷۹ اشاره می‌شود. در این کتاب به معرفی فیلم‌های ساخته شده به ترتیب سال ساخت آن‌ها پرداخته شده و اطلاعات شامل معرفی فیلم، هنرمندان، آمار فروش، حضور فیلم در مجامع سینمایی و جوایز دریافتی است. بانوانی که اولین سنگ بنای حضور فعال و مؤثر در سینمای ایران را و از انقلاب گذاشته‌اند، در این کتاب معرفی شده‌اند.

این کتاب مصور جلد سوم و آخر از مجموعه کتاب‌هایی است که به معرفی آثار بانوانی که در عرصه هنر صنعت سینما در زمینه کارگردانی، تهیه‌کنندگی و فیلم‌نامه‌نویسی فعالیت نموده‌اند، می‌پردازد. در این جلد از این مجموعه به آثار بانوان از ابتدای سال ۱۳۸۰ تا انتهای سال ۱۳۸۹ اشاره می‌شود. در این کتاب به معرفی فیلم‌های ساخته شده به ترتیب سال ساخت آن‌ها پرداخته شده و اطلاعات شامل معرفی فیلم، هنرمندان، آمار فروش، حضور فیلم در مجامع سینمایی و جوایز دریافتی است. بانوانی که اولین سنگ بنای حضور فعال و مؤثر در سینمای ایران را و از انقلاب گذاشته‌اند، در این کتاب معرفی شده‌اند.

این سینماگران در گفتگوهایشان برگ هایی از تاریخ سینمای ایران را بیان می کنند. بی گمان این برگ ها به تکمیل تاریخ سینمای ایران کمکی در خور خواهد کرد و گوشه هایی ناپیدا را روشن می سازد. ناگفته پیداست که هر گفتگو در شرایط خاص و با توجه به ویژگی سنی، حال و حوصله و فرصت هایی پیش که می آمد، انجام شد. این کتاب متن گفتگوی کاظم موسوی با فرخ غفاری می باشد. غفاری در به راه انداختن کانون فیلم تهران، جشنوارة جهانی فیلم تهران و... سهم عمده‌ای بر عهده داشته است. این کتاب در بر گیرنده مطالبی دربارة انگیزه وی در نگارش تاریخ سینمای ایران، فیلم‌های وی مانند جنوب شهر، شب قوزی و...؛ نزدیکان و دوستان و روابط وی؛ فعالیت‌های وی در داخل و خارج از کشور، نظرات وی راجع به فیلم‌ها و کارگردانان سینما و... بیان شده است.

کتاب حاضر، متن گفت‌وگوی «فریدون جیرانی» با «محمدعلی زرندی فر» است. این سینما گران در گفت‌وگوهایشان برگ‌هایی از تاریخ سینمای ایران را بیدار می‌کنند. این برگ‌ها به تکمیل سینمای ایران کمک خواهد کرد. حوصله و دانش سینمایی «جیرانی» که او را به استاد تاریخ شفاهی سینمای ایران تبدیل کرده، در شکل گرفتن این گپ و گفت‌ها نقشی اساسی دارد. این گفت‌وگو با «محمدعلی زرندی فر» است که در آثاری مانند «ستارگان می‌درخشند»، «روزهای تاریک یک مادر»، «شهر گناه»، «راهزن» و «تنها مرد محله» سهیم بوده است.

کتاب «از پرده خوانی به پرده سینما» نوشته دکتر سیدجواد سلیمی در هفت فصل تدوین شده و هر فصل نیز با یک مقدمه و چند بخش به بررسی بخشی از تاریخچه و امکانات سینمای ایران پرداخته است. به نظر می رسد این کتاب تلاش دارد ضمن جست وجو در ریشه های کهن هنری عمیقا ایرانی به تحولاتی اشاره کند که منجر به رشد و تکامل پرده خوانی شده است. بنابراین همه شکل های نمایشی در ایران که در رشد هنر پرده خوانی موثر بوده اند، مورد بحث قرار گرفته است. در این کتاب، با اصرار بر وجوه اشتراک در سینما، نمایش و نقاشی سعی شده تا روند شکل گیری آن ها در گذر زمان بررسی شود. به این ترتیب ، این رساله، نه تاریخ سینما است، نه تاریخ نمایش و نه تاریخ نقاشی. به صورت وقایع نگاری، این رساله پژوهشی است بر شکل گیری این هنرها و در واقع به قصد آن تدوین شده است که با نگرشی روان شناختی و جامعه شناختی، سیر تکوین و تحولات این هنرها را از نظر بگذراند. همچنین در این کتاب تلاش شده نشان داده شود که چگونه حماسه های مذهبی، قصص و حکایت تبدیل به مایه های اصلی روایتگری در پرده خوانی شده اند.

علی حاتمی سیاست و تاریخ را آن‌گونه که دوست می‌داشت بازخوانی و بازسازی کرده است، همچنان که به گفتۀ خودش کار او به‌عنوان یک هنرمند، نه تاریخ‌نگاری که سناریونویسی متکی به وقایع تاریخ است. نویسنده در این کتاب با تمرکز بر فیلم کمال‌الملک و اشاره به برخی دیگر از آثار علی حاتمی به تحلیل و توضیح جهت‌گیری‌های تاریخی او و رویکردش در مواجهه با تجدد می‌پردازد. مجموعۀ یک فیلم، یک جهان مشتمل بر تک‎‌نگاری‎هایی‌ست دربارۀ فیلم‎های نامی و اثرگذار تاریخ سینما. جستار پیش رو در پی آن است که با عبور از سویه ها و جهت گیری هایی که سینمای علی حاتمی در مواجهه با سنت و فرهنگ ایرانی دارد، نسبت جهان او با تجدد و مدرنیسم را در بازنمایی های سینمایی اش و به میانجی کمال الملک بررسی کند. همچنین کنکاش در دوره ای از تاریخ است که حاتمی به آن علاقه داشت (دوره قاجار و اوایل پهلوی) و میکوشد چند مولفه تجدد را که در سینمای او حاضر با غایب‌اند بررسی کند؛ رویکردی که امکان گسترش یافتن به کلیه آثار او را دارد و حتی میتوان در پروژه ای گسترده تر نسبت تجدد و سینما را در کارنامه سایر هم عصرانش نیز بررسی کرد. به عبارت دیگر، این جستار نه نقد فیلم متداول بلکه بررسی آرا و جهت گیریهای تاریخی علی حاتمی در مواجهه با تاریخ است.

کتاب «واقعیت گرایی فیلم» رساله پایانی تحصیلات سینمایی فریدون رهنما است. این اثر در سال هزار و سیصد و سی و شش نگاشته شده بود و اولین دفعه بعد از پانزده سال به انتشار رسید. در صحبت ها و گفتمان بسیار متفاوت که از زنده یاد فریدون رهنما به یادگار مانده است او را به معنی و مفهوم حقیقی کلمه روشنفکری ایرانی دیده ایم که دفاع کننده حرکت های جدید و مدرن در خصوص هنر و ادبیات و سینما و تئاتر بوده است. نگارنده در بخش اول کتاب هنر فیلم را با دیگر رشته‌های هنر مقایسه می‌کند و در بخش دوم، ماهیت نوار فیلم و ویژگی کار فیلم را از نظر درونی (بررسی نوار فیلم) و از نظر بیرونی (فراهم آوردن و ساختن فیلم) تشریح می‌نماید . "انتقال پذیری یک رشته هنر یعنی آمادگی آن برای گسترش بیشتر و فهم همگان و سپس شرکت کم و بیش مردمان در یک اثر هنری که به گمان نگارنده، یکی از توانایی‌های گشایش رو به بیرون یک رشته هنری، توانایی آن هنر است در دسترس همگان قرار گرفتن ." این کتاب با تصاویری از بعضی فیلم‌ها همراه است .