Books

یادداشت مولف:

در این کتاب تصمیم دارمم به صورت کاملا روان و قابل فهم، هنر تدوین فیلم را به شما آموزش دهم. برای همین منظور، اصول تدوین را با مثال هایی بازگو می کنم تا تجربه های شخصی ام را به نسل های بعد انتقال دهم. به اعتقاد من، تدوینگر خوب احتیاج به مهارت، توانایی دیدن و تجسم تصاویر و برش ها و ترسیم کردن ان ها را در ذهن دارد. صبوری و شکیبایی از اصول اولیه یک تدوینگر خلاق است. بسیاری از مهارت ها را می توان به دست آورد و بعضی هم در ذات ما نهادیده شده است که باید آن ها را تربیت کنیم. سعی کرده ام مطالب آموزش تدوین را با ترکیب کردن مثال های سینمایی قابل فهم تر کنم. امیدوارم شما خواننده محترم پس از مطالعه کتاب، به اسرار نهفته تدوین فیلم آگاه شوید. مطالب کلی این کتاب قبلا در جزوه های آموزشی ام به مخاطبینش منتقل شده است. تلاش کرده ام تا کتاب جامع، روان، سلیس و قابل فهم باشد تا دانشجویان و دوستداران سینما به راحتی با مطالعه آن بتوانند هنر تدوین فیلم را به خوبی درک کنند.

نوشتن با دوربین به عنوان یکی از معدود منابع و مراجع موجود درباره ابراهیم گلستان و آثار او، اثری است ماندنی و کم‌‌نظیر که به سهم خود به برطرف کردن فقر موجود در زمینه منابع پژوهشی در مورد سینمای ایران کمک می‌کند. این گفتگوی بلند با ابراهیم گلستان، نویسنده و فیلمساز بلندآوازه ایرانی، از بسیاری جهات استثنایی است. دامنه مباحث مورد گفتگو، جسارت در پرسش‌‌ها و بی‌‌پروایی در پاسخ‌ها و اصولاً حجم این مصاحبه ازجمله‌ی این موارد استثناست. مجموعه بحث‌‌ها و پرسش‌ها و پاسخ‌ها قطعاتی از سیمای مرد هنرمند را تکه‌‌تکه در کنار هم می گذارد تا به ابعاد شخصیت مردی شکل دهد که چندان مایل نیست درباره خود حرف بزند، اما درباره جهان، آن‌‌گونه که خود می‌بیند بسیار سخن دارد. گفت و شنود "پرویز جاهد" و "ابراهیم گلستان" در این مجموعه بیشتر بر این مباحث متمرکز است: دوره‌ی فعالیت مستندسازی گلستان، تاسیس استودیوی گلستان، همکاری او با فروغ فرخزاد و تولید فیلم‌های داستانی و بلند "خشت و آینه" و "اسرار گنج دره جنی"، طرح دیدگاه‌های گلستان در زمینه‌های مربوط به واقع‌گرایی در ادبیات و سینما، استعاره و نماد در آثار او، حکومت و پروژه‌ی مدرنیسم در ایران، روشنفکران ایرانی و گفتمان غرب ستیزی، سینمای "موج نو" و سانسور. به تصریح مولف، ابراهیم گلستان در این گفت و شنود "... با کلام نافذ، برنده و تا حدی نیش‌دار و گزنده‌ی خود به نقد فضای روشنفکری، ادبی و سینمایی ایران در دهه‌های سی و چهل پرداخته و با صراحتی کم‌نظیر.... به داوری درباره‌ی بسیاری از چهره‌های شاخص روشنفکری، ادبی و هنری این دوران از هدایت گرفته تا شاملو، از خانلری تا یارشاطر، از آل احمد تا چوبک، از کیمیایی تا کیارستمی، از تقوایی تا شهید ثالث و آربی آوانسیان و فروغ فرخزداد نشسته است".

گفت‌وگوهایی که شرحشان در این کتاب آمده هم‌سخنیِ درازمدت نویسنده است با بهرام بیضایی و زنان فیلم‌هایش (۱۳۸۱-۱۳۹۶). نویسنده در این گفت‌وگوها سعی کرده نوری بتاباند بر دنیای فیلم‌سازی بیضایی و همه‌ی حاشیه‌ها و ابهاماتش. اما سؤال‌ها محدود به سینما نمی‌ماند و پای دغدغه‌ها و باورهای بیضایی در زمینه‌ی سیاست و جامعه و مذهب و روشنفکری نیز به میان می‌آید. بیضایی صریح و بی‌لکنت درباره‌ی سینما و آدم‌هایش حرف می‌زند، درباره‌ی ادبیات و تجدد، ریاکاری و سانسور، و بیزاری عمیقش از سیاست. در این کتاب یک گفت‌وگوی مفصل با پروانه معصومی، مژده شمسایی و سوسن تسلیمی که سال‌ها به عنوان بازیگر در آثار این سینماگر حضور داشتند روایت‌هایشان را بازگو کرده‌اند.

کتاب حاضر با هدف بررسي تصوير ارائه‌شده از روابط همسران در سينماي دهه اخير و بررسي مبناي نظري هر فيلم در خصوص اين روابط نگاشته شده است. روش اين تحقيق تحليل محتواي کمي و کيفي است که به‌عنوان شيوه رايج بررسي متون ادبي و هنري انتخاب شده است. جامعه آماري اين پژوهش کليه فيلم‌هاي سينمايي - خانوادگي است و جمعيت نمونه بر طبق سه مؤلفه خانوادگي بودن فيلم‌ها، سوژه روابط همسري در فيلم‌ها و پرفروش بودن آن‌ها انتخاب شده‌اند.

آثار سینمایی بیضایی هم از زیرساختی اجتماعی برخوردار است و هم درگیری های اجتماعی و سیاسی زمانة خود را تا حدودی در بر دارد. از جمله مسائلی که بیضایی در فیلم هایش بسیار آن را مورد توجه قرار میدهد، مسائل مربوط به زنان است. زنان قهرمانان و قربانیان حقیقی نظام مردسالار هستند. فرودستی زنان ناشی از به حاشیه رانده شدنشان در فعالیت های اجتماعی و نقد پس سکوت و تسلیم آن ها استوار است و این امور نیز در باوری نهفته است که مقام زن را همچون دیگری در مقابل مردانگی می داند. مجموع این مباحث به این موضوع اشاره دارد که توجه بیضایی در آثارش به زن تا حدی می باشد که باعث دگرگونی اسطوره قهرمان در سینمایش شده است. این کتاب با هدف مطالعه جامعه شناختی مسائل اجتماعی انعکاس یافته در فیلم های سینمایی بهرام بیضایی انجام شده است. مسئله محوری این اثر، مطالعه توان بیضایی در به نمایش کشیدن مسائل اجتماعی است. برای توصیف این وضعیت از رویکرد کیفی و به شیوة تحلیل محتوا با تکنیک ساختاری پرداخته ایم. در واقع با تحلیل و توصیف سه فیلم - «غریبه و مه» ،«چریکه تارا» و «مسافران» از بین ۱۱ فیلم اکران عمومی شدة بهرام بیضایی، با نگاهی جامعه شناسانه به تحلیل و توصیف هرکدام از فیلمها پرداخته شده؛ تا با بررسی ساختار هرکدام از سه فیلم منتخب، اطلاعاتی دربارة برساخت اجتماعی واقعیت فراهم گردد. در آخر با تفسیر نهایی سه فیلم، زیر مقوله های موقعیت اجتماعی، هویت و قدرت در متن هر فیلم به عنوان شبکه های معنایی استخراج گردید. نتایج کتاب حاکی از آن است که در آثار مورد مطالعه، جامعه به عنوان یک کل در فیلم ها خودنمایی میکند و این جامعه در مرحلة گذار از جامعة سنتی به جامعه مدرن با مشکلات خاص خود دست و پنجه نرم میکند و بیضایی نیز تلاش نموده تا از طریق فیلم های خود، مسائل اجتماعی را به زبان نمادین برای مخاطبین بازتاب دهد.

در زمینۀ ادبیات نمایشی و سینما، بهرام بیضایی به عنوان مؤلفی متعهد و پایبند به ارزش‌ها، خودآگاه یا ناخودآگاه از درون‌مایه‌های نوستالژیک در قالب هویت تاریخی، آرمانشهر، کهن‌الگو، خاطرۀ جمعی و اسطوره برای دراماتیزه‌کردن شخصیت‌هایش سود برده و کوشیده تا کاراکترهای آثارش، ضمن پاسخ دادن به این کاستی، ارزش‌های دیرین را زنده کند و هرجا که از اشاره‌های مستقیم بازمانده، به خیال و جادو و دنیای مجازی پناه برده و با تعزیه و خیمه‌شب‌بازی و تخته روحوضی به بیان حسرت و دلتنگی‌هایش از جهان پیرامون پرداخته و با بازگویی موضوعاتی نوستالژیک چون: نارضایتی از وضعیت موجود، کنکاش برای بازیابی هویت، دور ماندن از مبدا وجود، جدایی از وطن و معشوق، بازیابی روزگاران خوش گذشته، بازگشت به اسطوره‌ها، استقبال از مرگ برای رسیدن به رستاخیز، مرثیه برای ارزش‌های ازدست‌رفته و ارج نهادن به پیشینه و خاطرۀ جمعی، مخاطب را با خود همراه می‌کند.

جستجوی اصلی بیضایی، دست‌یافتن به هویت بشری است و هدف این کتاب نیز رمزگشایی از رازهای پنهان نوستالژیک در هویت‌بخشی به کاراکترهای آثار نمایشی اوست. کارکرد هویت، گاه در شمایل یک شخصیت، گاه اشیاء؛ مکان و زمان و حتی نام‌ها ظهور می‌یابد و در نهایت مطالعۀ آثار نمایشی بیضایی، مخاطب را با دنیای پر از رمزوراز و افسون آشنا می‌سازد تا با پرداختن به هر کدام، دریچه‌ای از معرفت و شناخت جهان هستی بر روی او گشوده شود.بیضایی بنا ندارد فقط یک قصه‌گوی صرف باشد؛ هر اثر او انبوهی از معماهاست که مخاطب را به اندیشه وامی‌دارد تا ضمن مشارکت در دریافت آثارش، همراه با او به لایه‌های درونی‌تر نوشته‌هایش دست یابد؛ لایه‌هایی که هرکدام امکان بازشناخت بیشتر این آثار را بر اساس آرای جیمسون فراهم می‌آورد.

در کتاب حاظر تنها به آثار فیلماسازانی اشاره شده است که از سال ۱۳۵۸ – ۱۳۸۲ در مجامع و جشنواره های بین المللی شرکت داشته اند. از این رو آن دسته از تولیدات و آثار فیلمسازانی که قبل یا پس از انقلاب ساخته شده، ولی در سال های ذکر شده موفق به حضور بین المللی نشده اند، جای شان در این مجموعه خالی است. تمام اطلاعات و آمار های ذکر شده بر گرفتع از منابع رسمس و مراکز مربوطه و از فیلم های دارای مجوز ساخت است. از این رو چنانچه فعالیتی خارج از مجموعه رسمی صورت گرفته باشد، در این مجموعه آورده نشده است. اسامی و آمار فیلمسازان و جایزه های بین المللی در این کتاب به سینماگران و هنرمندانی که به عنوان داور در جشنواره ها و مجامع المللی حضور یافته اند نیز اشاره شده است. از مشخصه های قابل توجه این کتاب ارائه آرشیو نسبتا کاملی از عکس فیلم، بروشور، جایزه ها، عکس کارگردان ها و داوران معرفی شده است که به همراه گزیده نقدهای سینمایی از منابع داخلی و خارجی گردآوری، بردازش و در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است. آنچه در این کتاب جامع گردآوری شده، مروری بر تلاش موثر زنان سینماگر پس از انقلاب اسلامی، از سال ۱۳۵۸ تا پایان سال ۱۳۸۲، در عرصه های بینالمللی است که امید است به عنوان کتاب مرجع مورد بهره برداری محققان و سینماگران قرارگیرد. 

سینما قدرت زیادی در ترویج و انتقال ایدئولوژی‌ها دارد. تأثیر سینما بر مردم جهان و تغییر نگرش‌ها و ارزش‌ها در آن‌ها، تأییدی از قدرت و اهمیت این رسانه است. درک عمیق‌تری از نقش سینما در انتقال ایدئولوژی‌ها و تأثیرات آن در کشورهای مختلف، می‌تواند به ما در فهم بهتر سازوکارها و اصول حاکم بر جوامع انسانی کمک کند. ایدئولوژی در سینمای ایران، نه‌تنها به‌عنوان یک عامل تأثیرگذار در فرم‌ آثار سینمایی، بلکه همچون یک ابزار برای نقد و بررسی موضوعات اجتماعی و سیاسی، نقش مهمی را ایفا می‌کند. فیلم‌های سینمای ایران در حالی در دهۀ هشتاد تولید و اکران می‌شدند که متأثر از تحولات جامعۀ پساجنگ ایران بوده و شرایط ویژه‌ای داشتند. سینمایی که همواره دولتی و متأثر از سرمایه و صنعت فرهنگی بود، می‌خواست به‌واسطۀ تغییرات گفتمانی پوست بیندازد و کارکردهای سرگرمی، کارآفرینی و اجتماعی خود را نیز حفظ کند. بااین‌حال، این سینما نه اجازه و نه امکان خودمختاری داشت چراکه گفتمان‌های سیاسی و فرهنگ عامه، بانفوذ به فیلم‌های سینمایی، ایدئولوژی‌های خود را درون آن تکثیر می‌کردند. ایدئولوژی عوامل فیلم‌سازی بر فیلم‌ها بارگذاری می‌شد و سپس به فیلتر دستگاه‌های دولتی و غیردولتی می‌رسید تا در نهایت، به مخاطب ایدئولوژی‌زده قالب شود. این ساحت‌های چندگانه، از خاک فرهنگ عامۀ مردم ایران تغذیه می‌کردند تا عقل سلیم مردم را دست‌کاری، تحریف یا بازتولید کنند. ازاین‌جهت بررسی رابطه متقابل ایدئولوژی و سینمای ایران در دهه هشتاد، برای درک بهتر روابط اجتماعی موجود در این کشور اهمیت بسیاری دارد. این کتاب یکی از بهترین منابع تألیف شده در این حوزه است. در این کتاب فیلم و ایدئولوژی در ایران از ایده‌های نظریه‌های گفتمان و ایدئولوژی مبنا قرار گرفته است تا وجه ایدئولوژیک سینمای دهه هشتاد ایران آشکار شود. این کتاب کاربست ایدئولوژی و رابطه آن با گفتمان را در فیلم‌های دهه هشتاد ایران مورد کنکاش قرار داده و رابطه متقابل و دوسویه این دو در راستای اثرگذاری بر روی یکدیگر را توضیح می‌دهد.  

از متن ناشر:

خیلی‌ها به من می‌گویند بیایید و تجربیات خود را در زمینه بازیگری و تئاتر منتقل کنید؛ خب چه چیزی را منتقل کنم؟ بیایم و به نسل جدید بگویم که در دوران دبیرستان برای تمرینات تئاتر گوشه پارک شهر که تازه داشتند درخت می‌کاشتند و حتی دیوار و نرده نداشت ما می‌رفتیم و یک گوشه تمرین می‌کردیم؟ نسل جدید با پارامترهای امروزی می‌گوید خب شما دیوانه بوده‌اید. می‌خواهم بگویم که کسی نبود و جا نداشتیم، یعنی نه ورکشاپی بود، نه جایی بود، نه اداره تئاتری بود، نه مرکز هنرهای نمایشی، نه تالار رودکی، نه فلان، نه سنگلج، هیچی هیچ جایی و ما در این شرایط تمرین و کار می‌کردیم

کتاب «سینما و مردم» تجدید چاپ پاره ای از نقدها و یادداشتهای فرخ غفاری است. او در هنگام نگارش این مقالات به شدت تحت تأثیر اندیشه های چپ گرایانه بود. غفاری دخالت سلیقه ای رفقای حزبی اش به مصلحت تحولات و رویدادهای جاری و جرح و تعدیل در نوشته هایش را کتمان نمی کند. در چاپ پیشین این مقالات، غفاری نام .م مبارک را که یکی از نامهای مستعارش بود، بر خود نهاده بود. مقالات مذکور در زمانه ی خودش برای آشنایی علاقه مندان سینما با مفاهیم نقد فیلم و درک سینما بسیار اهمیت داشت. در پس این مقالات و فارغ از رنگ و بوی حزبی، هدف اصلی غفاری اشاعه ی سینما به مثابه ی هنر و درک سینمای هنری در مقابل سینمای تجاری است. غفاری در این مقالات به تحلیل انواع مخاطب در سینما می پردازد و از رسالتی که فیلم ساز در قبال تماشاچی برعهده دارد سخن می گوید؛ وی به مقایسه ی سینمای ارزشمندی که مردم را متفکر بار می آورد با سینمایی که تماشاچی را تنبل میکند می پردازد.

کتابی که پیش رو دارید اثری بی‌اندازه سودمند در شناختِ هرچه بهتر این هنرمند بزرگ و پرآوزه‌ی ایرانی‌ست. در این مجموعه، متن سخنرانی‌ها و مقالات عرضه شده درمراسم نکوداشت "بهرام بیضایی"، که چند سال پیش به پاس قدردانی از عمری فعالیت فرهنگی بیضایی در شهر کاشان برگزار شد، به همراه شجره نامه خانوادگی و گفت و گویی با وی به طبع رسیده است. در آن مراسم سخنرانان برجسته‌ای که عموماً از همشهریان بهرام بیضایی بودند، به بحث و گفت‌وگو در باب جنبه‌های مختلف هنر بیضایی پرداختند، و وجوه گوناگون آثار ادبی و نمایش‌اش را واکاوی نمودند. در میان این سخنرانان می‌توان به افرادی چون قطب‌الدین صادقی، محمد تهامی نژاد و نوشابه امیری اشاره کرد. مضاف بر این‌ها پرسش و پاسخی در قالب مصاحبه نیز با خود این هنرمند بزرگ به عنوان پیوست به کتاب افزوده شده است. موضوعات مورد بحث نیز دامنه‌ی گسترده‌ای از مسائل هنری و فراهنری را دربرمی‌گرفت؛ مروری بر سرفصل‌های کتاب حاضر می‌تواند از این منظر روشنگر باشد:بیضایی و تئاتر، بیضایی و تاریخ، بیضایی و اسطوره، بیضایی و زن، و بیضایی و ارتباط.

از نشر ثالث چندین جلد کتاب‌ با عنوان «درباره‌ی سینما» به چاپ رسیده که هر کدام از آن‌ها به گفت‌وگو با یکی از شخصیت‌های سینمایی می‌پردازد. کتاب «درباره سینما با کامبوزیا پرتوی» اولین جلد از این مجموعه است که مجموعه گفت‌وگوهایی از کامبوزیا پرتوی، کارگردان و فیلمنامه‌نویس شاخص سینمای ایران، است. در این کتاب تلاش شده است علاوه بر گفتگو درباره سینمای ایران و جهان به طور اخص، واکاوی فیلمنامه نویسی در ابعاد و ساختارهای مختلف نیز بررسی گردد. در این کتاب، به کارنامه پرتوی از جمله فیلمنامه های محمد رسول الله، کافه ترانزیت، من ترانه پانزده سال دارم، شب و... پرداخته شده و پرتوی بسیار بی پرده درباره سینماگران ایران و جهان اظهار نظر کرده است. پرتوی جزء فیلمنامه‌نویسان موفق سینمای ایران محسوب می‌شود و به همین دلیل در این کتاب به مقوله‌ی فیلمنامه‌نویسی توجه ویژه‌ای شده‌است. یکی از مباحثی که در این کتاب آمده، گفت‌وگو راجع به فیلمنامه‌هایی است که این هنرمند آن‌ها را به رشته‌ی تحریر درآورده است. در این گفتگوها اطلاعات ارزشمندی هست که می توانند برای سینماگران امروز و آینده ایران بسیار سودمند باشند.

وضعیت زن در فیلم‌های سینمایی موضوعی است که باید به جد به آن پرداخته شود. این موضوع از اهمیت خاصی برخوردار است، چرا که از یک سو، این ضرورت نظری وجود دارد که فیلم‌های سینمایی، یک مسئله فراگیر و اثرگذار، چگونه به بازنمایی و حضور زنان پرداخته است و از سوی دیگر، می‌توان گفت از آن جا که تحلیل محتوای رسانه‌های ارتباطی، یکی از وظایف علوم ارتباطات در راستای کارکرد هر چه بهتر رسانه‌هاست.

طغرل افشار از نخستین پیشگامان نقد سینمایی در ایران و بانی برگزاری اولین جشنواره فیلم در ایران بوده است. او از معدود منتقدان آن دوره بود که درک و تصور درستی از مقوله سینما داشت. نقدهای او در آن زمان چیزی فراتر از نوشتن دربارهٔ داستان فیلم‌ها و دادن اطلاعات دربارهٔ هنرپیشه‌هاست. کتاب حاظر متشکل از دو قسمت اصلی است. «مختصری دربارۀ میزان ارزش و اهمیت هنر سینما»، «مختصری از تاریخ پیدایش سینما»، «سینما در کشورهای مختلف اروپایی و آمریکایی»، «سینما در ایران»، «با هم به یک استودیو برویم»، «یک صحنه فیلم چگونه تهیه می‌شود»، «مراسم باشکوه سینمایی»، «کارکنان سینماتوگرافی ایران چه می‌گویند؟» و «راه صحیحی انتخاب کنیم» برخی از سرفصل های قسمت اول اند. «انتقاد فیلم»، «برای معرفی بهترین فیلم های سال»، «بهترین فیلم های زمستان ۱۳۲۹»، «بهترین فیلم های سال ۱۳۳۰»، «بهترین فیلم های سال ۱۳۳۱»، «بهترین فیلم های سال ۱۳۳۲»، «درگذشت معصومه خاکیار»، «فیلم هایی که در سال آینده در سینماهای تهران نمایش خواهد داد» و «آکادمی آوارد و جایزه اسکار» از جمله مباحث مطرح شده در این کتاب است.

در کتاب «دانشنامه‌ی بهرام بیضایی»، به بررسی آثار سینمایی، تئاتر، نمایشنامه و پژوهش‌های این کارگردان و نویسنده‌ی تاثیرگذار پرداخته شده است. همچنین در این کتاب، نامه‌ها و یادداشت‌های وی برای هنرمندانی همچون هوشنگ گلشیری، حمید سمندریان، محمدرضا شجریان و… را نیز می‌خوانیم. در یکی از یادداشت‌های او برای ساموئل خاچیکیان می‌خوانیم: «در راهروی انتظار سینما دیانا، میان جمعیت منتظر و ملتهب فیلم‌اش بودم. لحظه‌یی یکی از درهای تالار تاریک، باز و بسته شد و کسی رفت یا آمد و در همین دم کوتاه روی پرده هفت‌تیری چرخید و تیری دررفت و دل من فروریخت. به خودم گفتم سینما را دوست دارم.»

در بخش نخست، مقالات، نقدها و مصاحبه‌هایی در خصوص ۹ فیلم "داریوش مهرجویی" فراهم آمده است، ضمن آن که خلاصه‌ی داستان هر فیلم در ابتدا بازگو شده است. این فیلم‌ها عبارت‌اند از: «بانو»، «سارا»، «پری»، «لیلا»، «درخت گلابی»، «دختر دایی‌گمشده»، «میکس»، «بمانی» و «مهمان مامان». در بخش دوم کتاب، مقالات تحلیلی از داریوش مهرجویی و دیرگان با موضوع سینماگری و فیلم به چاپ رسیده است. در بخش سوم با عنوان "گفت‌وگو"، ابتدا گفت‌وگوی نوشابه امیری، مسعود بهاری و جابر قاسمعلی با داریوش مهرجویی در خصوص فیلم‌سازی مهرجویی درج گردیده و سپس مصاحبه‌ی احمد نجفی با داریوش مهرجویی (مربوط به برنامه‌ی تلویزیونی حرفه‌ای‌ها) و هم‌چنین گفت‌وگوی علی معلم و جواد طوسی با داریوش مهرجویی، نیز گفت‌وگوی پیام فضلی‌نژاد با داریوش مهرجویی به چاپ رسیده است. بخش پایانی کتاب، شرح حال مهرجویی و معرفی اجمالی آثار اوست.

کتاب «خشت اول بازیگری» با توجه به تجربیات عملی و سیر مطالعات نظری از هنرمند تلویزیون و سینمای کشور برای علاقمندان به بازیگری تهیه و تدوین گردیده است که ورود به دنیای بازیگری از مسیر علمی برای علاقمند به این رشته را رقم بزند.

کتاب «تبارشناسی تحلیلی جریان های سینمایی در ایران» با پرداختن به گونه ای تازه از تبارشناسی فوکویی و نیچه ای با دو رویکرد ذات انگارانه و نام انگارانه دسترسی یافته و به تحلیل جریان‌های چندگانه سینمایی در ایران می پردازد. از این جمله، جریان فمنیسم در سینمای ایران یا سینمای زنانه و همچنین جریان طنز و سینمای جنگ مسائلی است که سید علی اصغر تقوی در قالب این کتاب به آنها می پردازد. طرح مبحث فلسفه سینما در کنار مبحث تبارشناسی تحلیلی از نکات قابل توجه در این کتاب بوده و سخن از مدیریت و سانسور در چند دهه مهم از تاریخ سینمای ایران از جمله مباحث اصلی آمده در انتشار این کتاب است.

«نخستین مکان نمایش فیلم برای عموم در تهران در ۱۲۸۳، دو سال پیش از صدور فرمان مشروطیت افتتاح شد. در آن زمان جامعه ی ایران عمدتا جامعه ای روستایی و سنتی بود.» اکنون آن جامعه ی روستایی و سنتی به جامعه ای نیمه توسعه یافته با جمعیت انبوه شهرنشین، و نهادها و روابط اجتماعی بسیار پیچیده تر بدل شده است؛ و این کتاب می کوشد تا «تحلیلی از معرفی و گسترش سینما همچون یک نهاد فراغتی، صنعت فرهنگی و هنر ملی، در جامعه و فرهنگ ایران» در این دوران به دست می دهد. مولف، این دوران را به هفت دوره ی پیدایش، تثبیت، گسترش و مرد می شدن، تزلزل جایگاه، بازسازی، توسعه ناپایدار، و احیای محدود سینماروی و رونق سینمای خانگی تقسیم کرده، و رابطه ی میان سینما با فرهنگ و سیاست، نقش و جایگاه سالن ها و مخاطبان سینما از آن زمان تاکنون، و چگونگی گسترش آن در سویه های گوناگون جامعه ی ایران را در این هفت دوره بررسی کرده است.  

کتاب حاضر شامل خاطرات از زندگی شخصی و هنری و گزارشهاي بهروز وثوقي از پشت صحنه فيلمهايش هست که به کوشش جناب ناصر زراعتی به رشته تحریر در امده است.

متن پشت جلد:

کمتر شهری در جهان یافت می شود که اینچنین سازندگان آثار سینمایی را برای ساخت اثرشان سوی خود فرا خواند. همانگونه که نیرویی مرموز و اشتیاقی پنهان "جان فورد" را برای ساخت فیلم هایش به "دره مانیومنت" در جنوب ایالت یوتای آمریکا می کشید؛ "بم" نیز چونان مکانی هویت مند، برخی سازندگان آثار سینمایی را بر آن داشته تا در این لوکیشن، به اثرشان بر پرده نقره ای جان بخشند. "بیژن مفید و منوچهر انور" خالقان "شهرقصه" با اشتیاق به توافق می رسند که "شهرقصه" می شه "شهر بم"؛ یا محمدرضا اصلانی فیلمنامه "آتش سبز" را تنها برای ساخته شدن در ارگ بم نوشته؛ همچنین کیانوش عیاری در تیتراژ آغازین "بیدارشو آرزو" می نویسد: "دو دلم که به بم برم یا نرم، چیزی توی بم هست که داره منو صدا می زنه.... پس می رم" و با این تصمیم خود، یکی از تلخ ترین و دردناک ترین آثار سینمایی جهان را خلق می کند.

بم از دریچه دوربین هنر هفتم، شهر آمیزش تاریخ با اساطیر و افسانه های دور، شهر لالایی و شروه خوانی از گلوی مادران خسته و داغدیده، زادگاه نخستین بانوی بازیگر سینمای ایران، شهر "آرزوهایی بیدار"،  شهر "میناهای خاموش" و عشق های گمشده در کودکی، شهر "خاک های سرد" با مردمانی دل گرم و امیدوار است. شهری که "شباهنگام که ماه کامل" بر فراز نخلستان هایش "رستاخیز" زیستن در پس زلزله را به نظاره می نشیند. همان منزلگاه عارفان و کانون سالکانی چون "باباعزیز"، شهری با دژی شکوهمند و قلعه ای  تسخیر ناپذیر در دل "بیابان تاتارها" که "باد صبا" با وزش بر بلندبالای ارگ کهنسال بم، راوی قصه مردمان می شود، همان قصه آشنایی که می گوید "همه جای ایران سرای من است".

نتیجه پژوهش‌ها نشان می‌دهد که ویژگی‌ها و الگوهای زبان‌شناختی جنسیت در سینمای ایران در دهه نود به صورت قابل‌ ملاحظه‌ای مورداستفاده قرار گرفته است. این ویژگی‌ها سبب شده تا هویت جنسیت‌های زنانه و مردانه با توجه به ساختار جملات و گفتارهایی که در فیلم‌ها استفاده کرده‌اند، به صورت برجسته نشان داده شود. این ساختارها مشخص می‌کند که این ویژگی‌های زبانی همواره بر نحوه شکل‌گیری هویت افراد تأثیر می‌گذارند و جایگاه آن‌ها را در جامعه تعیین می‌کنند. همین‌طور محدوده سنی افراد، الگوهای زبانی جنسیتی را آن‌گونه که در جامعه بر طبق هنجارها و کلیشه‌ها ساخته شده است، دنبال کرده و استفاده می‌کنند، که نشان‌دهنده جایگاه جنسیتی آن‌ها در جامعه مردسالار و دوجنسیتی است. همچنین حاکی از آن است که هویت جنسیتی افراد همواره تحت‌تأثیر الگوهای جنسیتی زبان است و هویت افراد همواره طبق الگوهای زبانی مشخص شکل می‌گیرد و تکرار آن الگوها باعث تداوم و قوی‌ترشدن جایگاه هویت جنسیتی افراد در جامعه می‌شود.این کتاب با دقتی مثال زدنی الگوها و ویژگی های زبانشناسی جنسیتی را بررسی می کند. زبانشناسی جنسیت یکی از شاخه های موردتوجه در حوزه جامعه­‌شناسی زبان است که به مطالعه تأثیر متغیر جنسیت بر ایجاد گوناگونی های زبانی می­‌پردازد. از آنجا که بیشتر مفاهیم اجتماعی-فرهنگی و از جمله مفهوم جنسیت، مفاهیمی چند بعدی هستند، برداشت های تک بعدی و مطلق از این مفاهیم منجر به نوعی سطحی ‌نگری، به ویژه در حوزه‌های پژوهشی میشود.

کتاب حاضر، ضمن بررسی آسیب‌شناسانه تصویر زن و مرد مسلمان در فیلم‌های سینمایی ایران، فرصتی برای کاربرد روش‌های موجود در عرصه مطالعات رسانه‌ای و ارزیابی کارایی آنها به منظور بررسی محصولات رسانه‌ای از منظری اسلامی است. ضرورت و اهمیت تحقیق، مفهوم شناسی، مبانی نظریه تحقیق، نظریات اندیشمندان غرب و در نهایت نظریه اسلام و… از جمله مباحث مطرح شده در این کتاب است. شخصیت زن در اسلام، زن در خانواده، نقش بانو از منظر اسلام، صبر و شکیبایی، امانتداری و رضایت شوهر و زن در جامعه از جمله محورهای مطرح شده در این کتاب بوده و همین طور شخصیت مرد در اسلام، مرد در خانواده و نقش شوهر برشمرده شده است.روش تحقیق حاضر، نشانه‌شناسی و تحلیل گفتمان است که در بخش سوم به طور کامل روش تحلیل فیلم در این پژوهش گفته شده است. در نهایت، شش فیلم سینمایی «سارا»، «عبور از غبار»، «واکنش پنجم»، «تسویه حساب»، «درباره الی» و «سعادت‌آباد» تحلیل شده است. در هر مورد فیلم معرفی شده، خلاصه داستان بیان شده و تحلیل روایت و تحلیل رمزگان جان فیسک ارائه شده است. این کتاب به طور مشخص این سخن را بیان می کند. در پایان نتیجه گرفته شده که در حقیقت، سینمای کنونی بیشتر جنبه ها و الگوهای غربی را دربرگرفته است و اکثر فیلم های سینمایی بررسی شده با معیارهای فرهنگ اسلامی ایرانی مطابقت نداشته و الگوهای فرهنگ غربی در آنها بسیار تاثیرگذار است.

نویسنده در کتاب حاضر، پس از پرداختن به تاریخ هنر و فلسفة آن و نیز ارائه تصویری روشن از هنر معترض یا افشاگر، تاریخ سینمای ایران را به اجمال در قبل و بعد از انقلاب بررسی کرده. سپس، به منظور معرفی و نقد و تفسیر بازی در بازیگران زن ایرانی، ضمن توجه به دوران بازیگری «باران کوثری» دختر «رخشان بنی‌اعتماد»، سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی این بازیگر و نیز نوع بازی او را به نقد کشیده تا بدین طریق تصویری روشن از سینمای ایران و بازیگران زن آن ترسیم گردد. بدین منظور سریال «صاحب‌دلان» و فیلم‌های «گیلانه»، «خون‌بازی»، «حیران» و «دایره زنگی» مورد توجه نویسنده واقع شده است. در پایان نیز به اختصار به معرفی رخشان بنی‌اعتماد، مادر باران کوثری پرداخته شده است.

حکایت زندگی، حرفه و آثار «پدر سینمای ایران» به روایت خودش. کتاب حاضر مجموعه گفت‌وگوهای محمدرضا اصلانی، شاعر، سینماگر و هنرپژوه، از چگونگی شکل‌گیری علاقه‌اش به سینما، ورودش به عرصۀ فیلم‌سازی و خلق آثار ادبی، هنری و سینمایی‌اش است. در این کتاب به قدم‌هایی که اصلانی در این مسیر برداشته به‌طور مفصل پرداخته شده‌ است؛ همچنین از علاقه‌ای که رفته‌رفته در او شکل گرفته و چگونگی ورودش به عرصه‌ی سینما به غایت صحبت شده‌ است. همچنین نکتهٔ قابل‌توجه در این کتاب این است که اصلانی ورودش را به سینما کاملاً اتفاقی می‌داند و رفته‌رفته به سینما ورود پیدا کرده است. در کتاب «اصلانی به روایت اصلانی» این‌گونه روایت شده است که ما به‌خاطرنداشتن پایگاهی ملی و نبودن اندیشه بنیانی به جریان‌های سینما، تاریخ سینمای جهان را در دست نداریم؛ اما اروپا شرقی، آلمان، مصر و هند و بسیاری کشورهای دیگر، که دیرتر از ما به سینما پرداختند، آگاهانه به‌سوی سینما جهان رفته‌اند.

روشن است که جهان هر سینماگر مولفی از نمادها و نشانه‌های ویژه‌ای برخوردار است و با پژوهش و واکاوی این نشانه‌ها و مولفه‌ها در گفتمان آن، به جهان او نزدیک‌تر می‌شویم. سینمای کیمیایی، با پشتوانه‌ای از کلاسیک‌های زیبای تاریخ سینما و بهره‌گیری از سینمای وسترن و با پیرنگ‌های اجتماعی-سنتی ایران، با بیش از نیم‌قرن پیشینه‌اش، قهرمان‌پردازانه‌ترین سرآمد سینمای ایران است. سینمای کیمیایی جهانی است پیوسته از ناب‌ترین سکانس‌ها و دیالوگ‌ها و ساختاری سرشار از استعاره‌های ناب و مفاهیمی همچون رفاقت، عشق، اعتراض، خیانت، ظلم‌ستیزی، عدالت‌خواهی. دکتر یکتا پناه‌پور، دکترای زبان‌شناسی، در این کتاب ارزشمند، تلاش کرده است که با پژوهشی کم‌مانند و ژرف، به نهفته‌های جهان سینمایی این کارگردان نزدیک‌تر شود و ارزیابی زیبایی داشته باشد. پژوهش در این کتاب در سه سطح تشخیص، تفسیر و تبیین استعاره‌ها و بر اساس سه معیار مهم زبانی، شناختی و کاربردشناختی انجام شده است. برای دستیابی به این هدف، استعاره‌ها در دو بخش کمی و کیفی تحلیل شده است. این پژوهش بر آن است تا در چارچوب رویکرد پیکره‌ای به «تحلیل انتقادی استعاره» چارتریس ـ بلک، برای نخستین بار، به بررسی انتقادی استعاره‌های سینمای کیمیایی بپردازد و درنهایت به مفاهیم و ایدئولوژی‌ پنهان استعاره‌ها دست یابد.

در این نوشته‌ ها از عشق پرشورم به دوره‌ ای از سینما و خاطره‌ های گذرا از دورانی از زندگی‌ ام ردی به جا مانده است. فیلم‌ ها و تالارها و خیابان‌ هایی که در دهه‌ های سی تا پنجاه خورشیدی جامانده‌ اند و چندان مطمئن نیستم که خودم توانسته باشم از آن دوران آفتابی که لکه‌ های ابر هم فراوان داشت عبور کرده باشم. پاره‌ ای از نوشته‌ هایی که در این صفحات آمده پیش از این در نشریاتی از جمله فیلم و بیست‌ و‌ چهار چاپ شده و حالا آنها را در این دفتر گرد آورده‌ ام. برخی هم مطالبی است که قبلا چاپ نکرده‌ ام هر چند که از زمان نوشتن‌ شان سالیانی گذشته است.

"هفتاد و پنج سال اول به روایت بهمن فرمان آرا" به کوشش محسن آرزم،کتابی است که به فعالیت‌های کاری بهمن فرمان‌آرا می‌پردازد.
محسن آزرم دربارهٔ شیوهٔ جمع‌آوری اطلاعات و نگارش این کتاب می‌گوید: «هشتاد و چند ساعت گفت‌وگوی تازه و ده دوازده‌ ساعت گفت‌وگوی قبلی و سر زدن به مجله‌ها و روزنامه‌ها و کتاب‌ها و همین‌طور قرارهای بعدی و پُر کردن جاهای خالی‌ای که جای دیگری پیدایشان نمی‌کردم. کتاب از دلِ این‌ها درآمد. بارها نوشته شد. قرار نبود گفت‌وگو باشد؛ قرار بود روایتی خود زندگی‌نامه‌ای باشد؛ یا آن‌طور که اول فکر کرده بودم زندگی‌نگاره. قرار شد نظم و ترتیب کتاب همان‌قدر که خطی و تقویمی‌ست، خطی و تقویمی نباشد و هربار یافتن نکته‌ای و گپ زدن در موردش، مسیر را عوض می‌کرد.»

بهرامی برومند در کتاب خود تلاش کرده تا تطور بدن زنانه را طی تاریخ نشان دهد. مفهوم بدن در دوران پساجنگ با اقتصاد، سرمایه و مصرف گره خورد و جایگاه مقدس و نمادین آن جای خود را به جنسی شدن داد. به بیان فوکویی، بدن جولانگاه بروز و ظهور قدرت می‌شود و رسانۀ تلویزیون و سینما در فرایند ساخت و بازتولید این بدنِ جنسی‌شده و نمایشی، گفتمانی دیگر از سوژۀ زنانه را آغاز می‌کند. روند کلی سینمای ایران نشان داده که در دوره‌های مختلف، بازنمایی جلوه‌های مختلف اجتماعی در فیلم و سینما نیز تغییر کرده است. زن نیز به عنوان یکی از عناصر فیلم‌های سینمایی، تحت تأثیر این تغییرات، به شکل‌های مختلفی بازنمایی شده است.

گفتن و نوشتن از عزت‌الله انتظامی، هم سخت است و هم آسان، سهل است و ممتنع. سهل است؛ چراکه می‌شود به‌آسانی و بدون هیچ ترتیب و آدابی، از کسی گفت که یک عمر باعزت بین دوست‌داران و علاقمندانش زیسته، در غم‌ها و شادی‌ها، دلش به هوای آنها تپیده، و در هر شرایطی، خود را از مردمانش دو و جدا ندیده. سخت است و ممتنع؛ چراکه نمی‌شود زندگی هنری کسی که هشتادسال از عمرش را در این راه گذاشته و به بالاترین جایگاه‌ها و القاب سینمای ایران هم رسیده است، در چند سطر خلاصه کرد.
این کتاب در هشت فصل گردآوری شده است. فصل چهارم این کتاب، مروری است کوتاه بر نه فیلم برگزیدۀ استاد شامل: گاو، آقای هالو، گراندسینما، اجاره‌نشین‌ها، هامون، خانۀ خلوت، ناصرالدین شاه آکتور سینما، روسری آبی، و شب.

بخش نخست کتاب، نگاهی دارد روایت گونه به زندگی شخصی و تئاتری محمدعلی کشاورز؛ سپس، پنج نقد را برگزیدیم که کار کشاورز را هم در مقام بازیگر و هم در مقام کارگردان تئاتر مورد بررسی قرار داده اند؛ در ادامه،  به تفصیل به آثار سینمایی ای پرداخته که محمدعلی کشاورز در آنها بازی کرده است؛ پس از آن هم چهار گفت وگو با کشاورز گنجانده شده که گفت و گوی اول را بهزاد صدیقی و سه گفت و گوی بعدی از میان ده ها گفت و گویی که محمدعلی کشاورز با نشریات بعد از انقلاب انجام داده، برگزیده شده‌اند؛ همچنین، پایان نامه ی تحصیلی محمدعلی کشاورز در مقطع کارشناسی تئاتر با عنوان تأثیرات متقابل جامعه و هنرمند بر یکدیگر عیناً منتشر شده است؛ پایان بخش کتاب، ضمائم تصویری است که شامل بیش از یکصد تصویر و سند است که برای جمع آوری آن از منابع مختلف بهره گرفته‌ایم.

کتاب  نگاهی انتقادی به اعتراضات سال 1388 و پس از آن بواسطه ی بازخوانی فیلم های «جدایی نادر از سیمین»، «درباه الی» و «گذشته» از اصغر فرهادی دارد. در بخش اول، نویسندگان با استفاده از مفهوم کارناوال باختین، بستر سیاسی-اجتماعی زمان انتخابات را تفسیر کرده‌اند و نشان می‌دهند که چگونه این دوره از تاریخ ایران باعث تغییر در گفتمان‌ها و تولید آثار سینمایی شده است. در بخش دوم، نویسندگان به تحلیل مناظره‌های انتخاباتی از دیدگاه روان‌کاوی لاکان می‌پردازند  و سپس بر این مبنا فیلم‌های فرهادی را با  رویکرد روانکاوانه تحلیل‌ می کنند.در بخش سوم، نویسندگان به تحلیل تروما در دورۀ رئیس‌جمهوری روحانی می‌پردازند و نشان می‌دهند که چگونه این دوره جدید باعث تغییرات و نوسازی‌هایی در سیاست و گفتمان‌های سیاسی شده است. آثار سینمایی اصغر فرهادی همچنان در بررسی این تحولات و بازتاب تروما و تحلیل‌های عقلانی‌تر در گفتمان‌ها و جامعه مورد توجه قرار دارد.

خاطراتی سینمایی و بعضاً غیرسینمایی از هارون یشایایی. کتاب «یک عمر زندگی با سینمای ایران» خاطرات مردی‌ست که تهیه‌کنندگی بعضی فیلم‌های درخشان مهم و معروف تاریخ سینمای ایران، مثل «ناخدا خورشید»، «اجاره‌نشین‌ها» و «هامون» و نیز فعالیت‌هایی اجتماعی را در کارنامۀ کاری خود دارد و مدتی هم، در سال‌های پیش از انقلاب، به فعالیت سیاسی پرداخته است. اگرچه، همان‌طور که علی دهباشی در مقدمه‌اش بر کتاب «یک عمر زندگی با سینمای ایران» اشاره می‌کند، «افراد بسیار کمی با زندگی اجتماعی و سیاسی او در سال‌های قبل از انقلاب آشنا هستند» و خود یشایایی هم، کمتر دربارۀ این وجه از زندگی‌اش چیزی گفته است.

یشایایی اما در کتاب «یک عمر زندگی با سینمای ایران»، علاوه بر سخن از سینما و شرح زندگی سینمایی خود و فعالیت‌هایش در عرصۀ سینما و صحبت از بعضی چهره‌های سینمایی ایران، به دوران پیش از ورودش به تهیه‌کنندگی فیلم‌های سینمایی و سال‌های دوستی و همکاری‌اش با بیژن جزنی نیز پرداخته است

پیوند میان شهر و سینما پیوندی دوسویه و محکم با قدمتی بیش از یک سده است. سینما با داشتن قابلیت‌هایی چون نزدیک‌تر آوردن اشیای دور، بزرگ جلوه دادن نادیدنی‌ها، آهسته کردن یا سرعت بخشیدن کنش‌ها، کنار هم نهادن تصاویر به واسطه مونتاژ و تکرار بی‌پایان فرایندی واحد، امکاناتی جدید در ادراک تازه‌ای از شهر و زندگی شهری فراهم می‌آورد. نویسنده در این کتاب بر آن است تا پیوندهای چند سویه شهر و سینما و مدرنیته را از دریچه سینمای ایران در مقطع 1332 تا 1357 بازخوانی کند. موضوع اصلی در این اثر، بررسی و تبیین چگونگی حضور شهر و بازنمایی آن در آثار سینمایی پیش از انقلاب است.

مجموعه ای از اشعار خواجه شمس الدین محمدبن محمد حافظ شیرازی، شاعر بزرگ قرن هشتم ايران و یکی از سخنوران نامی جهان که توسط عباس کیارستمی گزینش و به شیوه ای مدرن بیان شده اند. حافظ به روایت کیارستمی در واقع اعلام موجودیتی دیگرگونه و مدرن از شعر حافظ است. در دوره ای که رویکرد عامه مردم و گاه حتی خود بزرگان ادب نسبت به حافظ تنها مددجویی و چاره خواهی است و مخاطب تنها با دنبال کردن سطرها در پی یافتن سطری است که با جانش درآمیزد و به قولی راه را بر او بنماید کیارستمی به حافظ دیگرگونه نگریست و چراغی دیگر فراروی مخاطبان جدی شعر حافظ و این گروه افروخت که تنها با خواندن سطری از حافظ نیز می توان به چنین مهمی دست یافت چرا که کلام آنچنان با جان حافظ آمیخته شده است که هر سطر و مصراع به تنهایی میتواند شعری مستقل باشد. این کتاب امکان دیگری به شعر حافظ بخشیده است و بسیاری از تصاویر و آرایه های کلامی حافظ را جلوه گر می شوند. این شیوه برخورد عباس کیارستمی متاثر از نگاه عکاسی و تصویر به شعر است. نوعی نگاه جزیی نگر که کل را برای ما روشن می کند. اتفاقی که در عمل در کشور ما نمی افتد و قله های ادب فارسی ما نیز بی شک از آن بی نصیب نیستند و گاه برخی میاندیشند هرچه کلام را به درازا بکشانی سخنت پرمغز و جاندارتر می شود. نگاه و روایت عباس کیارستمی حرکتی انقلابی در برابر نگاه رایج بر ادب فارسی بود که جایش بی شک در ادب فارسی ما کم بود.

کتاب "نقش آبی سیمین"، در قالب مصاحبه با اهالی سینما تدوین شده و نویسنده به سراغ چهره‌های شاخص هنری و سینمایی رفته است و درباره‌ی فاطمه معتمدآریا با آن‌ها به گفت‌وگو نشسته است. شهلا رستمی، جمشید ارجمند، مهدی فخیم‌زاده، پرویز پرستویی، بهروز غریب پور، کمال تبریزی، رخشان بنی اعتماد، ایرج طهماسب و تنی چند از دیگر صاحب‌نامان عرصه‌ی سینما، افرادی هستند که زاون قوکاسیان به مصاحبه با آن‌ها پرداخته و هر کدام از زاویه‌ی نگاه خود به بررسی شخصیت فاطمه (سیمین) معتمدآریا پرداخته‌اند. کتاب "نقش آبی سیمین"، با مقدمه‌ای از، زاون قوکاسیان،  نویسنده‌ی کتاب آغاز می‌شود و پس از پرداختن به مصاحبه‌ها، بخشی از سخنرانی فاطمه معمتدآریا در دانشگاه مریلند را در بر می‌گیرد. سال‌شمار زندگی و رویدادهای هنری، آخرین صفحات کتاب را به خود اختصاص داده‌اند.